تحلیل نظامات ادله اثبات دعوا
نظامات ادله اثبات دعوا:
اهمیت طرح این موضوع در اینجـا ایـن اسـت کـه بـا توجـه بـه شـمارش انـواع ادلـه اثباتی،بایـد دیـد محـاکم قضـایی چـه رویکردی به این ادله داشته و اساسا دلایل چه جایگاهی در محاکم دارند؟
نظام های ادله ی دعوا به سه دسته تقسیم می شوند که شامل:
نظام ادله قانونی(پایبندی به ادله قانونی):
در نظام ادله قـانونی، دلایـل شـمارش شـده و احصـا شـده هسـتند و ارزش دلیـل توسـط قانونگـذار مشـخص شـده و قاضـی حق تخطی از این امر را ندارد. در این نظام، نقش قاضی یک نقش منفعل است.
نظام ادله آزاد یا اخلاقی(اقناع وجدانی قاضی):
در نظــام ادلــه آزاد یــا اخلاقــی دلایــل شــمارش شــده نیســتند و بــه اختیــار قاضــی اســت. ارزش دلیــل را قاضــی مشــخص مــیکنــد و هــر دلیلــی کــه قاضــی را بــه قناعــت وجــدانی برســاند، مهــم و معتبــر اســت. در ایــن نظــام دســت قاضــی بــرای تحصــیل دلیــل بــاز اســت. قاضــی بــرای کشــف حقیقــت تحقیــق مــیکنــد و نقــش قاضــی در ارایــه دلیــل و اداره دلیــل بــه طورکامل فعال است به عبارتی دیگر، روش علم و یقـین قضـایی را مفهـومی بـاطنی و معنـوی منبعـث از وجـدان ضـمیر کسـی مـی دانـد کـه بـه طــور مســتقیم بــا امــر کیفــری ســروکار دارد و بــه آن رسـیدگی مــیکنــد. ایــن روش تشــکیل دهنــده نظــام دلایــل معنــوی است.
نظام ادله مختلط:
در نظام مختلط در برخی از دعـاوی از نظـام ادلـه قـانونی و در برخـی دعـاوی دیگـر ازنظـام ادلـه آزاد یـا دلیـل معنـوی بـه استفاده مـی شـود.در قـوانین موضـوعه ایـران تقریبـا همـین سیسـتم حـاکم اسـت یعنـی در حـدود نظـام ادلـه قـانونی و در بقیه جرایم سیستم اقناع وجدانی قاضی حاکم است.