چرا کوسه‌ها خلیج ویلایا را دوست دارند؟ دانشمندان شمال‌غرب نظریاتی دارند

هر تابستان، آب‌های ساکن خلیج ویلایا در جنوب‌غرب واشینگتن به «بزرگراهی برای کوسه‌ها» تبدیل می‌شود.

به‌دست آوردن یکی از برترین شکارچیان شمال‌غرب اقیانوس‌پاسیفیک، زمان، کمی شانس و تکه‌های بزرگ گوشت می‌طلبد.

پژوهشگر کوسه دانشگاه ایالتی اورگن، جِس شولته، قلاب ماهیگیری به‌اندازهٔ دست خود می‌گیرد. او فریاد می‌زند تا کارآموز دوره‌دوم دیوِن گوِره‌رو، که دست در سطل طعمه در پشت قایق دارد، پاسخ دهد.

«می‌توانم به‌جای تو یک دم سالمون بدهم؟ فکر می‌کنم خوش‌شانس باشد. آن‌ها دم سالمون را دوست دارند»، او می‌گوید.

در اوج تابستان خلیج ویلایا، شولته، گوِره‌رو و الکس مک‌اینتروف در حال مطالعهٔ کوسه‌های سبعه‌پرهٔ دم‌پهن هستند؛ یکی از حدود ۱۵ گونهٔ کوسه بومی شمال‌غرب اقیانوس‌پاسیفیک.

«درک سبعه‌پره‌ها یعنی درک تمام اکوسیستم. آن‌ها بالاترین شکارچیان زنجیرهٔ تغذیه‌ای‌اند»، شولته که در حال تکمیل دکترای خود در آزمایشگاه بیگ فیش OSU است، توضیح می‌دهد. «و به همین دلیل شناخت آن‌ها همانند شناخت نحوهٔ وجود تمام دیگر موجودات در اکوسیستم است.»

خلیج جنوب‌غرب واشینگتن به‌انداز جهان به خاطر صدف‌های‌اش شناخته می‌شود. کمتر شناخته شده این است که هر تابستان خلیج ویلایا به یک بزرگراه کوسه‌ای تبدیل می‌شود. کوسه‌ها، به‌ویژهٔ سبعه‌پره‌ها، به‌صورت گسترده از اقیانوس وارد این ناحیه می‌شوند. پژوهشگران شمال‌غرب سعی می‌کنند دلیل این پدیده را کشف کنند.

«این مسأله شب‌ها ذهنم را آزار می‌دهد. چرا این‌قدر کوسه این‌جا هستند؟» شولته می‌گوید.

مادر بزرگ در عرشه

کوسه‌های سبعه‌پره تا حد زیادی در ذهن عموم نادیده گرفته شده‌اند. این کوسه‌ها قهوه‌ای به همراه لکه‌های تیره در ناحیهٔ پشت‌اند و در مناطق نزدیک ساحل و نزدیک بستر دریا زندگی می‌کنند. آنها بالهٔ پشتی مانند اکثر کوسه‌ها ندارند؛ در عوض، بالهٔ بالایی‌شان به‌سوی دم حرکت کرده است.

«سبعه‌پره‌ها بسیار، بسیار منحصر به‌فردند. آن‌ها یکی از دو گونهٔ جهان هستند که هفت شکاف برگی دارند. گمان می‌رود این هفت شکاف نشانگر قدمت بسیار زیاد این گونه است؛ شاید یکی از کهن‌ترین گونه‌های زندهٔ کوسه باشد»، شولته می‌گوید.

گونه‌های مشابه تقریباً ۲۰۰ میلیون سال در اقیانوس‌های ما شنا کرده‌اند.

کوسه‌های سبعه‌پره حتی مشاهده شده‌اند که به‌صورت بسته‌وار و مشابه گرگ‌ها شکار می‌کنند.

سی و نیم دقیقه پس از انداختن طعمه، پژوهشگران آزمایشگاه بیگ فیش موفق می‌شوند کوسه را به قلاب بکشند؛ شولته خط را می‌کشد و از نتیجه خوشحال می‌شود.

«حالا یک سبعه‌پره داریم. ویو!»، او فریاد می‌زند. «وای خدای من، او خیلی بزرگ است!»

او یک «مادربزرگ» است؛ حدود ۲٫۱ متر طول و بیش از ۲۵۰ پوند وزن دارد. پژوهشگران کوسه را به سبد حمل‌بار در کنار قایق هدایت می‌کنند و با طناب به‌سوی عرشه می‌کشند.

در حالی که تیم برچسب می‌زند، اندازه‌گیری می‌کند و خون‌آزاری می‌کند، مراقبت ویژه‌ای از کوسه می‌شود. یک نوار نازک در دهان او آب را بر روی بره‌هایش می‌پاشد تا بتواند تنفس کند؛ شبیه به معکوس تنفس یک غواص. پارچه‌ای روی چشم‌هایش می‌گذارد تا آرام بماند.

با حضور این کوسهٔ مادهٔ سبعه‌پره، پژوهشگران فرصت دیگری به‌دست می‌آورند.

«یکی از تخصص‌های ما در آزمایشگاه بیگ فیش، شناخت بیشتر مادرهای کوسه است»، الکساندرا مک‌اینتروف، هم‌رئیس آزمایشگاه می‌گوید. «ما در حال گسترش درک‌مان از بوم‌شناسی تولیدمثل کوسه‌ها هستیم؛ یعنی دقیقاً چه کاری مادرهای کوسه انجام می‌دهند، کجا می‌روند و با چه فاصله‌ای تولود می‌کنند.»

به‌صورت سنتی برای کشف این مسائل، مجبور به کشته و نفحص دقیق کوسه‌های ماده می‌شدند؛ اما این‌جا سونوگرافی ابزار اصلی است.

«سونوگرافی همان‌گونه که برای انسان‌ها عمل می‌کند، دقیقاً همین‌طور کار می‌کند. حتی ژل هم استفاده می‌کنیم»، او می‌گوید.

مک‌اینتروف خطی از ژل را روی شکم کوسه می‌مالد و به آرامی حسگر را بر روی پوست خشن آن می‌لغزاند.

«در آنجا چند دایره می‌بینم»، شولته هنگام نگاه به تصویر روی صفحهٔ کوچک می‌گوید.

«دایره‌ها احتمالاً نشانگر تخم‌ها هستند»، مک‌اینتروف می‌افزاید. «بسیاری از ماده‌هایی که ما در اورگن و واشینگتن می‌گیریم، یا تخم دارند یا پیش از این باردار بوده‌اند.»

با بررسی دقیق‌تر، پژوهشگران متوجه شدند تخم‌ها هنوز بارور نشده‌اند؛ یعنی شاید کوسه در خلیج ویلایا تمایلی به جفت‌گیری داشته باشد.

«او باردار نیست، اما به‌نظر می‌رسد که در زمانی مناسب برای بارداری آماده باشد»، مک‌اینتروف می‌گوید.

بعد از حدود ۱۰ دقیقه کار با این مادهٔ بزرگ تمام می‌شود. آن‌ها کوسه و سبد حمل‌بار را به بالای کنار قایق می‌آورند و با طناب به‌سوی آب می‌کشند.

«متشکرم، خانم کوسه!»، شولته با فریاد زدن به هنگامی که کوسه به اعماق آب کدر می‌غوطه‌ور می‌شود، می‌گوید.

استفراغ کوسه

کوسه‌های دم‌پهن هر‌مارس به خلیج ویلایا می‌آیند. تیم در طول چند تابستان گذشته بیش از ۳۰۰ کوسه را در اینجا برچسب‌گذاری کرده‌اند تا دلیل مهاجرت آن‌ها را کشف کنند.

«من افراد بسیاری را می‌بینم که هیچ‌اطلاعی ندارند که در این آب‌ها کوسه وجود دارد». شولته می‌گوید. «وجود کوسه در اینجا چیز بدی نیست؛ در واقع چیز بسیار خوبی است. اگر می‌خواهید اکوسیستم سالمی داشته باشید، باید کوسه‌ها در این منطقه حضور داشته باشند.»

آنها متوجه شدند کوسه‌ها می‌توانند در فصول کم‌کاری مسافت‌های زیادی را طی کنند. یک کوسه برچسب‌دار توسط یک ماهیگیر در سن‌دیه‌گو، کالیفرنیا صید شد؛ دیگری تا آلاسکا شنا کرده بود.

«درک این‌که کوسه‌ها چه می‌کنند، به ما کمک می‌کند سامانه را به‌هم پیوندیم». تیلور چپل، هم‌رئیس آزمایشگاه بیگ فیش می‌گوید. «اگر می‌خواهیم صید سالمون یا خرچنگ را ادامه دهیم، باید بفهمیم شکارچیان در این سامانه‌ها چه نقشی ایفا می‌کنند.»

در مورد سبعه‌پره‌ها، سؤال «چرا ویلایا؟» هنوز ذهن شولته را مشغول می‌کند.

«آن‌ها در واقع اجتماعی‌تر از آنچه فکر می‌کنیم هستند. احتمالاً برای برپایی یک «نشست کوسه» به اینجا می‌آیند، علاوه بر دسترسی به سینی غذای فراوان»، او می‌گوید.

تیم هنوز جزئیات زندگی اجتماعی سبعه‌پره‌ها در این خلیج را کشف نکرده، اما معمای غذایی آن‌ها را با روشی افشاگرانه حل کرده است.

«این روش به کوسه آسیبی نمی‌رساند، اما وعدهٔ غذایش را می‌گیرد»، او می‌گوید.

عبارت فنی این کار «شستشوی غیرقابل‌کشت» است، ولی در لحن قایق‌نشینان به «استفراغ کوسه» معروف است.

آنها یک کوسهٔ دیگر، این بار یک نر پنج‌فوتی، به عرشه می‌آورند.

«خب، تو سر را گرفته‌ای»، شولته به چپل می‌گوید در حالی که سر کوسه را پایین می‌آورد.

«من سر را گرفته‌ام»، او پاسخ می‌دهد، دهان را باز می‌کند و ردیف دندانه‌های شبیه اره در فک پایین را نشان می‌دهد. سپس به مک‌اینتروف می‌چرخد: «تو در شکم هستی.»

آنها به موقعیت خود می‌رسند.

«داریم می‌رویم»، شولته می‌گوید و یک شلنگ را عمیقاً داخل دهان کوسه می‌گذارد. «فکر می‌کنم اینجا حتماً فک است. بوی فک را می‌شناسم.»

این توانایی عجیب، اثر جانبی غیرمنتظرهٔ کار اوست.

«مهارتی عجیبی دارم که بسیاری ندارند؛ می‌توانم با بوی نفس کوسه، محتویات داخلش را پیش‌بینی کنم»، او می‌گوید و می‌خندد.

مک‌اینتروف یک خط ژل را روی شکم کوسه می‌مالد.

«تکه‌های‌تان آماده‌اند!» شولته با خوشحالی فریاد می‌زند وقتی آب و غذای کوسه داخل سطل می‌ریزد.

آنها محتویات معده را از طریق یک صافی عبور می‌دهند و حدس‌های شولته تأیید می‌شود.

«پوشاله می‌بینم!» می‌گوید مک‌اینتروف.

«الگوهایی که روی پوشاله می‌بینیم، به‌وضوح مخصوص فک بندری است؛ همچنین یک دم نیز می‌بینیم»، شولته توضیح می‌دهد، در حالی که با موچی‌چوبی به داخل تودهٔ بوی‌دار گوشت هضم‌شده می‌زند.

ویلایا خلیجی فوق‌العاده پربار است — طعام کوسه در همه‌جا فراوان است. و این «بوفه» تقریباً قطعا دلیل اصلی این است که سبعه‌پره‌ها هر تابستان در ویلایا گرد هم می‌آیند.

دست‌های قدرتمند سالمون، خرچنگ دنجنس فراوان، و استورجان سفید عظیم که به‌طور مرتب از آب پرش می‌کند — همه منبع غذایی بالقوه‌ای برای این کوسه‌ها هستند.

اما برای این پژوهشگران تعجب‌آور است که نزدیک به دو‑سوم محتویات معدهٔ سبعه‌پره‌های اینجا فک بندری است.

فک‌های بندری و سایر پستانداران دریایی بسته به منابع موجود، انواع غذاها را می‌خورند. وقتی سالمون به‌سوی این ناحیه می‌آید، این پستانداران نیز در این جریان‌ها حضور دارند.

«بنابراین احتمالاً این‌که سبعه‌پره‌ها فک بندری می‌خورند، می‌تواند برای سالمون مفید باشد؛ زیرا جمعیت پستانداران دریایی را کنترل کرده و به بازگشت سالمون‌ها کمک می‌کند»، شولته می‌گوید.

و این به این معناست که این کوسه‌ها نه تنها نمادهای اکوسیستم سالم خلیج ویلایا هستند؛ بلکه به‌احتمال زیاد به سلامت شیلات نیز کمک می‌کنند.