دانشمندان تأیید می‌کنند که شکاف‌های عظیم زمین در حال بلعیدن کل شهرها هستند
در سراسر جمهوری دموکراتیک کنگو، شکستگی‌های زمینی در حال رشد سریع به‌صورت خاموش شهرها را بازآفرینی می‌کنند. پژوهش جدید نشان می‌دهد که بیش از ۳٫۲ میلیون نفر اکنون در کنار این کانال‌های گسترش‌یافته فرسایی زندگی می‌کنند.
این کانال‌های فرسایی می‌توانند در طی تنها چند فصل بارانی، عمق بگیرند، عرض پیدا کنند و از میان تمام محله‌ها حفره‌کاری کنند.
پروژه نقشه‌برداری، به رهبری ماتیاس ون‌مارکه، جغرافیدان دانشگاه لئوون، به همراه همکاران کنگویی، خطرهایی را نشان می‌دهد که همگام با گسترش شهرها رشد می‌کنند.
ده‌ها شهر در حال توسعهٔ سریع تحت تأثیر قرار گرفته‌اند و دیتاست جدید واضح‌ترین تصویر تا به امروز از میزان گسترش این ترک‌ها و سرعت پیشرفت آن‌ها را ارائه می‌دهد.
نقشه‌برداری از کانال‌های فرسایی
این شکاف‌ها گولیوهای شهری یا کانال‌های فرسایی هستند که زمانی که آب طوفانی به خاک شل نفوذ می‌کند و به تدریج عمیق‌تر می‌شود، شکل می‌گیرند. آن‌ها می‌توانند در عرض چند فصل بارانی، از میان محله‌ها حفره‌برداری کرده و جاده‌ها را قطع کنند.
پژوهشگران ۲٬۹۲۲ ویژگی متمایز را در ۲۶ شهر کنگویی با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای جدید همراه با عکس‌های هوایی تاریخی ترسیم کردند.
در مجموع، این کانال‌ها تقریباً ۴۵۹ مایل (حدود ۷۴۰ کیلومتر) امتداد دارند؛ مسافتی که برابر با فاصلهٔ بین نیویورک و پیتسبورگ است.
فقط در کینشاسا، صدها کانال جداگانه از میان مناطق پرساختگی عبور می‌کنند و باعث تعمیرات اضطراری و مسیرهای انحرافی می‌شوند.
دیتاست نشان می‌دهد که این خطر یک واقعهٔ یک‌باره نیست، بلکه فرآیند شهری پایداری است که با هر طوفان شدید گسترش می‌یابد.
شهرها رشد کانال‌های فرسایی را تقویت می‌کنند
وقتی باران به سقف‌ها و آسفالت‌ها می‌رسد، به جريان سطحی تبدیل می‌شود؛ آب بارانی که بر سطوح سخت جریان می‌یابد و به‌جای نفوذ به خاک، روی آن‌ها می‌چرخد.
این جریان به سمت پایین سرعت می‌گیرد، در خیابان‌ها جمع می‌شود و خاک‌های نمایان را جستجو می‌کند، جایی که زهکشی وجود ندارد یا مسدود شده است.
جاده‌ها مهم هستند چون آب را جمع‌آوری می‌کنند و به مسیرهای باریک هدایت می‌نمایند که مانند نالانه عمل می‌کنند. بیش‌ترین کانال‌های نقشه‌برداری شده به‌صورت فیزیکی با شبکهٔ جاده‌ای ارتباط دارند؛ بنابراین، خیابان‌های با زهکشی نامناسب می‌توانند در طول بارش‌های سنگین از زیرساخت به موتورهای فرسایش تبدیل شوند.
حذف پوشش گیاهی، شیب‌های شنی و باز را ترک می‌کند که تحت جريان متمرکز، به‌سرعت فروریزند. افزودن سطوح نافذ، نظیر آسفالت و بتن که نفوذ آب را مسدود می‌سازند، حجم و سرعت آب رسیده به شیب‌های آسیب‌پذیر را افزایش می‌دهد.
این ویژگی‌ها با گودال‌های زیرزمینی که به‌علت خلل و فرج‌های زیرزمینی در سنگ‌های حل‌پذیر به‌صورت ناگهانی رخ می‌دهند، متفاوتند. گولیوهای شهری در طول سال‌ها طول می‌گیرند و عرض می‌پذیرند، به‌طوری‌که حتی زمانی که سر کانال آرام به‌نظر می‌رسد، حوزهٔ تأثیر آن گسترش می‌یابد.
نقشه‌برداری از نقاط داغ خطر
تا سال ۲۰۲۳، حدود ۲٫۷ میلیون نفر در فاصلهٔ ۳۲۸ فوت (حدود ۱۰۰ متر) از یک کانال فعال ساکن بودند؛ فاصله‌ای که در آن خسارات اموالی و مشکلات دسترسی رایج است.
نیم میلیون نفر دیگر در نواحی‌ای بودند که نویسندگان پیش‌بینی می‌کنند در صورت عدم تغییر در طی یک دهه، فرسوده شوند.
جمعیت در معرض خطر بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۳ تقریباً دو برابر شد، چرا که شهرها به سمت بیرون و بالا گسترش یافتند. ساخت‌وسازهای جدید در حوالی مناطق خطر موجود متمرکز شده‌اند، به این معنا که تصمیمات برنامه‌ریزی امروز، خطرات فردا را ثابت می‌کند.
خطر در فلات‌ها و تپه‌های شیب‌دار و شنی متمرکز می‌شود که احاطه‌کنندهٔ بسیاری از شهرهای کنگویی هستند. در این مناطق، شدت بارش و خاک‌های شکننده همراه با توسعهٔ سریع، ترکیبی می‌سازند که منجر به شکل‌گیری سریع کانال‌های حفره‌ای پس از هر طوفان می‌شود.
ضعف‌پذیری خانوارها خطر را چندین برابر می‌کند؛ چرا که بسیاری از محله‌های تحت تأثیر، فاقد سیستم زهکشی رسمی، سند مالکیت یا منابع لازم برای جابجایی هستند.
نتیجه یک فاجعهٔ تدریجی است که پس‌اندازها، اعتماد و زیرساخت‌ها را حتی پیش از فروپاشی دیوار یا جاده‌ای، فرسایشی می‌کند.
تأثیر کانال‌های فرسایی به سرعت رشد می‌کند
از سال ۲۰۰۴ تا ۲۰۲۳، تقریباً ۱۱۸٬۶۰۰ نفر خانه‌های خود را از دست دادند؛ زیرا کانال‌های فرسایی گسترش یافتند یا به بلوک‌هایی که پیش از این ثابت به‌نظر می‌آمدند، پیشروی کردند.
از سال ۲۰۲۰ به‌بعد، میانگین نرخ جابجایی سالانه حدود ۱۲٬۲۰۰ نفر بوده است؛ جهشی که هم‌راستا با رشد سریع شهرنشینی اخیر است.
تقریباً تمام ویژگی‌های نقشه‌برداری شده حداقل یک‌بار در بازهٔ مشاهداتی گسترش یافتند؛ که نشان می‌دهد این تهدید پویا است نه ثابت.
اکثر جابجایی‌ها ناشی از گسترش دیوارهٔ جانبی است؛ سقوط آهستهٔ بیرونی دامنه‌های شیب‌دار گولیوها که تقریباً دو‑سوم از خانوارهای جابجا شده را تشکیل می‌دهد.
«این خطر به‌طور کافی ارزیابی نشده و به‌مراتب تحقیق نشده است»، ون‌مارکه گفت. این اظهارنظر الگوی تکراری را نشان می‌دهد که وقتی شهرها پیشی از زیرساخت‌های هدایت آب به‌صورت ایمن به رودخانه‌ها می‌گیرند، رخ می‌دهد.
در آینده نزدیک، نویسندگان اشاره می‌کنند که پیش‌بینی می‌شود قارهٔ آفریقا گرمسیری در دهه‌های آینده بارش‌های سنگین‌تری را تجربه کند. بارش‌های شدیدتر، ترکیب شده با شهرنشینی سریع، به این معناست که همان خیابان‌هایی که امروز مردم را حمل می‌کنند، می‌توانند فردا جریان‌های مخرب را هدایت کنند.
چگونگی کمک برنامه‌ریزی شهری هوشمندانه
متوقف کردن پیش‌گیرانهٔ کانال‌ها هزینه‌ای کمتر نسبت به بازسازی پس از فروپاشی محله‌ها دارد. تثبیت یک گولیو بالغ می‌تواند بیش از یک میلیون دلار هزینه داشته باشد؛ قیمتی که پیشگیری را به‌تنهایی راهبرد قابل‌اجرا در مقیاس شهر تبدیل می‌کند.
اولویت اول، جمع‌آوری آب پیش از تمرکز آن است؛ با استفاده از مخازن بالادستی، تراس‌ها و ورودی‌های شیب‌دار که به‌سوی فاضلاب‌های محافظت‌شده جریان می‌یابند.
کانال‌های عبور آب (کولورت) مناسب و لوله‌های زیرزمینی که آب طوفان را زیر جاده‌ها می‌برند، به جلوگیری از تبدیل خیابان‌ها به جویبارهای سریع‌السیر کمک می‌کنند.
در جایی که کانال‌ها پیش از این وجود دارند، ترکیبی از اقدامات مهندسی و پوشش زیستی مورد نیاز است. تنها پوشش گیاهی معمولاً در مواجهه با دیواره‌های بلند کارایی کافی ندارد، اما کاشت‌های عمیق‌ریشه می‌توانند خاک اطراف گابین‌ها، دیوارهای حائل یا کانال‌های پوشش‌دار را محکم نگه دارند.
برنامه‌های ریسک شهری باید به‌صراحت شامل کاهش ریسک بلایایی شوند؛ برنامه‌ریزی که با سرمایه‌گذاری‌های هدفمند، مرگ و میر و خسارات را کاهش می‌دهد.
این به معنای نقشه‌برداری از مناطق گسترش، اعمال فاصله‌های ایمنی و هماهنگ‌سازی تقسیم‌بندی مسدودی با هیدرولوژی است تا خیابان‌های جدید آب را به سوی خرابی بعدی نیندازند.
آموخته‌های کانال‌های فرسایی
در اصل، این ترکیبی از فیزیک و ساخت شهر است. آب متمرکز قدرتی بیش از توان مقاومت خاک دارد؛ بنابراین مسیر خود را حفر می‌کند، آب بیشتری را به خود جذب می‌کند و عمیق‌تر می‌شود.
شهرها می‌توانند این حلقهٔ بازخوردی را با پخش آب و کاهش سرعت آن پیش از تجمع نیرویی قطع کنند. علم واضح است و نقشه‌ها دقیقاً نشان می‌دهند که بریدگی بعدی از کجا ممکن است آغاز شود.
زمینهٔ محلی اهمیت دارد؛ چرا که راه‌حلی که در یک فلات شنی مؤثر باشد، ممکن است در یک تپهٔ رسی کارایی نداشته باشد. با این حال، اقدامات ساده‌ای چون نگهداری فاضلاب‌ها و حفظ حائل‌های گیاهی در اطراف جویبارها در تقریباً همه‌جا بازدهی دارد.
داده‌ها به رهبران فرصتی می‌دهند تا پیش از فصل بارانی بعدی اقدام کنند. انتخاب‌های زودهنگام دربارهٔ زهکشی، مواد و طرح‌بندی جاده‌ها تعیین می‌کند که آیا خانه‌ها هنگام باز شدن ابرها ایستاده می‌مانند یا سقوط می‌کنند.
این مطالعه در Nature منتشر شده است.