شهابسنگ بینستارهای 3I/ATLAS در «آتشفشانهای یخی» فوران میکند؛ تصاویر جدید این را نشان میدهند
دانشمندان آتشفشانهای یخی را بر شهابسنگ 3I/ATLAS در حال فوران مشاهده کردهاند — این سرنخی تازه دربارهٔ محتوای داخلی آن به دست میدهد.
مشاهدات جدید نشان میدهند که شهابسنگ بینستارهای 3I/ATLAS ممکن است با «آتشفشانهای یخی» فورانکننده پوشیده باشد.
پژوهشگران شواهدی یافتند که با نزدیک شدن شهابسنگ به خورشید، سلسلهای از آتشفشانهای یخی (که بهنام «آتشفشانهای یخی» شناخته میشوند) بر سطح آن فوران کردند. فعالسازی این جتهای یخی میتواند به ترکیب مواد ناشناخته این شهابسنگ بازگردد، بر پایهٔ مطالعهای که در ۲۴ نوامبر در سرور پیشچاپ arXiv منتشر شد.
یافتههای این مطالعه، که هنوز مورد داوری همتا نشدهاند، نشان میدهند که شهابسنگ 3I/ATLAS شبیه به اجسام یخی فراتنی (سیارکهای کوتوله و دیگر اجسامی که دور خورشید، فراتر از نپتون میچرخند) است. اگر این تأیید شود، به این معناست که علیرغم اینکه از سامانهٔ خورشیدی دیگری آمده است، شهابسنگ 3I/ATLAS تعداد شگفتانگیزی از ویژگیها را با اجسام همسایگی کیهانیمان به اشتراک میگذارد.
«ما تماماً شگفتزده شدیم»، خوسپ تریگو‑رودریگز، نویسندهٔ اصلی مطالعه و پژوهشگر ارشد در مؤسسهٔ علوم فضایی (CSIC/IEEC) در اسپانیا، به Live Science گفت. «اینکه شهابسنگی در یک سامانهٔ سیارهای دوردست شکل گرفته است، شگفتآور است که ترکیب مواد سطح این جسم شباهتی با اجسام فراتنی دارد؛ اجسامی که در فاصلهٔ زیادی از خورشید شکل گرفتهاند اما به سامانهٔ سیارهای ما تعلق دارند.»
از زمان اولین شناسایی شهابسنگ 3I/ATLAS توسط ستارهشناسان در ژوئیه، حدس و گمانهای بیپایانی دربارهٔ منشأ آن مطرح شده است. بخش عمدهای از این گمانهزنیهای آنلاین حول این سؤال میچرخید که آیا این بازدیدکنندهٔ بینستارهای میتواند یک سفینهٔ فضایی بیگانه باشد. با این حال، اکثر ستارهشناسان اطمینان دارند که 3I/ATLAS یک شهابسنگ از یک سامانهٔ ستارهای ناشناخته است.
شهابسنگ 3I/ATLAS تنها سومین شیء بینستارهای است که تا کنون ثبت شده و فرصتی نادر برای پژوهشگران فراهم میآورد تا دربارهٔ شرایط پیرامون ستارگان دیگر و دوران عمیق گذشته (شهابسنگ 3I/ATLAS میتواند میلیاردها سال قدمت بیشتری نسبت به سامانهٔ ما داشته باشد) بیشتر بیاموزند. این به این معناست که دانشمندان بهصورت فشرده در صدد مطالعهٔ این شیء هستند پیش از آنکه سال آینده برای همیشه از سامانهٔ خورشیدی ما عبور کند.
برای این مطالعهٔ جدید، تریگو‑رودریگز و همکارانش شهابسنگ را با استفاده از تلسکوپ ژوان اورو در رصدخانه مونتسک در شمالشرقی منطقهٔ کاتالونیا، اسپانیا، مورد بررسی قرار دادند و مشاهدات خود را با دادههای سایر رصدخانههای منطقه ترکیب کردند. ستارهشناسان شهابسنگ را با دقت زیر نظر گرفتند همانطور که به نزدیکترین نقطهٔ خود به ستارهٔ ما، که پریهلین نام دارد، در ۲۹ اکتبر نزدیک میشد. شهابسنگها بهمحض نزدیکشدن به ستارگان گرم میشوند و باعث میشود یخ سطحی آنها بهصورت گاز تبخیر شود، امری که پژوهشگران میتوانند شناسایی و بررسی کنند.
پژوهشگران متوجه شدند که شهابسنگ هنگامی که به حدود ۲۳۵ میلیون مایل (۳۷۸ میلیون کیلومتر) از خورشید نزدیک شد، وارد مرحلهٔ تبخیر شدیدتری شد و همزمان بهسرعت روشناییاش را افزایش داد. با بهرهگیری از تلسکوپ ژوان اورو، آنها بالاترین وضوح تا به امروز را از جتهای گاز و ذرات گرد و غبار ساطعشده از شهابسنگ به دست آوردند که بهوضوح نشانگر آتشفشانهای یخی بود.
آتشفشانهای یخی معمولاً در اجسامی که سرشار از یخ هستند، همانند اشیای فراتنی، یافت میشوند. تریگو‑رودریگز اشاره کرد که این اجسام داخلی گرم داشتهاند که یخ را ذوب کرده و آتشفشانهای یخی را تولید میکند؛ این آتشفشانها بخار و گرد و غبار را به فضا منتشر میسازند.
مطالعه پیش‑پریهلین شهابسنگ #COMET #3IATLAS با نتایج ما دربارهٔ تشابه طیفی آن با شاندهای کربنی‑دار CR. دستنوشتهای برای انتشار ارسال شده که در آن پیشنهاد میکنیم این جسم شبیه به #TNO است و تحت #cryovolcanism قرار دارد. اکنون در مخزن arXiv دانشگاه کورنل موجود است: arxiv.org/abs/2511.19112
در مورد شهابسنگ 3I/ATLAS، پژوهشگران بر این باورند که آتشفشانهای یخی توسط خوردگی مواد دستنخوردهای که درون شهابسنگ قفل شدهاند، تحریک میشود. هنگامی که خورشید شهابسنگ را گرم کرد، آستانهای که در آن دیاکسید کربن جامد (یخ خشک) بهگاز تبدیل میشد، شکسته شد. این امر موجب شد تا مایعی اکسیدکننده به درون شهابسنگ نفوذ کرده و با ذرات فلزی واکنشپذیری همچون نیکل و سولفیدهای آهن واکنش دهد.
منشأ شهابسنگ 3I/ATLAS
اگرچه ابعاد دقیق 3I/ATLAS هنوز نامشخص است، مشاهدات تلسکوپ فضایی هابل نشان میدهد که عرض آن بین ۱٬۴۰۰ فوت (۴۴۰ متر) و ۳٫۵ مایل (۵٫۶ کیلومتر) تخمین زده میشود. تریگو‑رودریگز و همکارانش محاسبه کردند که اگر شهابسنگ عرض ۰٫۶ مایل (۱ کیلومتر) داشته باشد و ترکیب سنگی که مشکوک به آن هستند، داشته باشد، جرم آن بیش از ۶۶۰ میلیون تن (۶۰۰ میلیون تن متریک) خواهد بود.
با این حال، حتی اگر شهابسنگ 3I/ATLAS ترکیبی مشابه شاندهای کربندار داشته باشد و همانند اجسام فراتنی هنگام نزدیک شدن به خورشید رفتار کند، بدون شک این شیء از سامانهٔ خورشیدی ما نیست. دلیل این موضوع مسیر هذلولوی آن است که در آن دانشمندان مشاهده کردند شهابسنگ با سرعت حدود ۱۳۷٬۰۰۰ مایل بر ساعت (۲۲۱٬۰۰۰ کیلومتر بر ساعت) در حرکت است — سرعتی بسیار بالا که نمیتواند تحت گرانش خورشید ما بماند، بر پایهٔ اطلاعات ناسا.
پژوهشگران هنوز نمیدانند شهابسنگ 3I/ATLAS از کدام سامانهٔ ستارهای ناشی شده است، اما بهراستی مسیری طولانی پیموده است. بهنظر میرسد این شهابسنگ میلیاردها ساله باشد و احتمالاً بیش از ۳ میلیارد سال قدیمیتر از سامانهٔ خورشیدی ما است. در واقع، شهابسنگ بهاندازهای زمان در فضا سپری کرده که میتواند بهطرز شدید تابشپذیر باشد؛ این امر تشخیص منشأ آن را حتی دشوارتر میسازد.