در حالی که فرانسه برای گسترش نظامی خود آماده میشود، اروپا چهگونه ارتشهای خود را تقویت میکند؟
کشورهای اروپایی بهسرعت برای تقویت دفاع خود در مواجهه با تهدید روسیه و عدم قطعیت حمایت ایالات متحده اقدام میکنند.
فرانسه این هفته جدیدترین کشوری خواهد شد که در اتحادیه اروپا برنامههای گسترش ارتش خود را اعلام میکند؛ انتظار میرود امانوئل ماکرون روز پنجشنبه اعلام کند که خدمت نظامی – هرچند بهصورت داوطلبانه – تقریباً سی سال پس از پایان نظام وظیفه بازگردانده میشود.
در مواجهه با تهدید نظامی روسیه و عدم قطعیت درباره تعهد ایالات متحده به دفاع از متحدان خود در آتلانتیک، اروپا بهسرعت در تلاش است تا صنعت دفاعی و توان استقرار خود را پس از کاهش چشمگیر از زمان جنگ سرد تقویت کند.
اگرچه روسیه در جنگ خود بر سر اوکراین خسارات سنگینی را متحمل شده است، نیروهای نظامی اروپا آن را بهعنوان تهدید مستقیم بالقوهای در فاصله دو تا پنج سال آینده میبینند. در همین حال، واشنگتن واضح کرده است که انتظار دارد همپیمانان خود در اتحادیه اروپا بخش بزرگتری از دفاع خود را خودشان بر عهده بگیرند.
اگرچه مسأله سرمایهگذاری در صنعت دفاعی عمدتاً اقتصادی است، سؤال درباره چگونگی گسترش چشمگیر تعداد نیروی نظامی تماموقت نیز بهطور قابل توجهی یک مسأله اجتماعی است و منجر به مباحثات داغی در چندین کشور شده است.
فابیان ماندون، سرلشکر ارشد فرانسه و رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، هفته گذشته با اظهاری مبنی بر اینکه کشور باید «آمادهٔ از دست دادن فرزندانش» باشد، چون روسیه «برای مواجهه با کشورهای ما تا سال ۲۰۳۰ آماده میشود»، سر و صدای رسانهها و سیاستگذاران را برانگیخت.
موسسه بینالمللی مطالعات استراتژیک (IISS) در گزارشی اخیر نوشت: «بیشتر ارتشهای اروپایی برای رسیدن به اهداف جذب نیرو و حفظ پرسنل آموزشدیده و همچنین ایجاد ذخیره کافی دچار مشکل هستند.»
سوفیا بَش، متخصص دفاع در بنیاد کارنگی برای صلح بینالمللی، گفت که «کمبودهای رو به رشد در پرسنل نظامی» کشورهای غربی اروپا را وادار به بررسی انواع مختلف مدلهای نظام وظیفه میکند.
بَش در گزارشی تابستان این سال نوشت: «دورههای آموزشی برای رزرواران نیز باید شدت پیدا کند، امری که برخی کشورها نیاز به احیای گستردهٔ آن دارند». او افزود: «برای کشورهایی که سنت آمادگی نظامی ندارند، تمام این موارد چالشی سیاسی و اجتماعی حساس ایجاد میکند.»
چندین کشور عضو اتحادیه اروپا دارای نوعی نظام وظیفه هستند که توسط کشورهای نوردیک و بالتیک رهبری میشود؛ جایی که «دفاع کل» مبنای تفکر نظامی است و جذب افراد برای خدمت نظامی در حال گسترش است. فنلاند یکی از بزرگترین ذخیرههای نظامی جهان را بر پایهٔ نظام وظیفهٔ مردان عمومی دارد.
سوئد در سال ۲۰۱۸ نظام وظیفهٔ انتخابی را بازگرداند؛ با ثبتنام اجباری برای مردان و زنان، اما با فرآیند گزینشی سخت که عوامل متعددی از جمله تناسب اندام و «آمادگی جوانان برای خدمت» را در نظر میگیرد.
سیستم نظام وظیفهٔ دانمارک در ژوئن به زنان گسترش یافت و مدت آن از چهار ماه به یازده ماه افزایش یافت. استونی نظام وظیفهٔ مردان عمومی دارد، در حالی که لتونی و لیتوانی، همانند دانمارک، در صورت عدم وجود کافی داوطلبان، افراد را بهصورت قرعهکشی انتخاب میکنند.
در جاهای دیگر، کرواسی که ۱۷ سال پیش خدمت نظامی اجباری را لغو کرده بود، بهتازگی نظام وظیفه را بازگردانده است، در حالی که لهستان در حال تدوین برنامهای برای برگزاری آموزشهای نظامی گسترده برای هر مرد بزرگسال به منظور دو برابر کردن اندازهٔ ارتش خود است.
در حالی که نظرسنجیهای اخیر نشان دادهاند که اکثریت افراد در چندین کشور اروپایی، از جمله آلمان، فرانسه و لهستان، از نوعی خدمت نظامی اجباری حمایت میکنند، سایر کشورها تا کنون از نظام وظیفه دوری کردهاند.
دولت آلمان این ماه پس از یک مناظرهٔ سنگین، تصمیم گرفت از ایجاد نظام خدمت نظامی اجباری صرفنظر کند و بهجای آن مدل داوطلبانه را انتخاب کند؛ اما اگر این مدل نتواند تعداد کافی جذب کند، مجدداً بهدنبال فراخوان اجباری در سطح کشوری خواهد رفت.
طرح پیشنهادی فرانسه بهاحتمال زیاد شامل بازگرداندن خدمت نظامی اجباری که در سال ۱۹۹۷ لغو شد، نخواهد بود. چندین کشور برای جذب داوطلبان خدمت نظامی مزایایی نظیر پاداشهای نقدی، دسترسی ترجیحی به شغلهای بخش عمومی و جایگاههای تحصیلات عالی ارائه میدهند.
رهبران ارتش عموماً میگویند که داوطلبان نسبت به نظامیگذاران حرفهایتر و باانگیزهتر هستند، اما ارتشهای داوطلبی هزینهبرند. نظامیگذاران نه تنها به تعداد پرسنل فعال خدمت میافزایند، بلکه منبع بزرگی از رزرواران بالقوه را نیز فراهم میآورند.
با این حال، خدمت نظامی اجباری درمان همهچیز نیست و میتواند معکوس عمل کند. بَش استدلال میکند: «در کشورهایی که مقاومت داخلی وجود دارد، نظام وظیفه اجباری حتی میتواند عزم عمومی برای تقویت دفاع ملی را تضعیف کند.»
«اکثر مدلهای موفق نظام وظیفه اروپایی امروزه بر پایهٔ میزان بالایی از داوطلبی استوار هستند؛ اما پرورش تمایل به خدمت در جمعیتی که تاریخچهٔ نظامی اخیر ندارند، زمان و بحث داخلی مستمر میطلبد.»