فسیل مرموز پا ممکن است شجرهنامهٔ انسان را بههم بزند
نوشتهٔ کیتی هانت
دانشمندان میگویند معمای پای بورتهله، مجموعهای از استخوانهای ۳٫۴ میلیونساله که در سال ۲۰۰۹ در اتیوپی کشف شد، حل شده است. این فسیلها، به همراه دیگر فسیلهای اخیراً استخراجشده، اکنون به گونهای کمتر شناختهشده که همزمان با اسکلت مشهور آسترالوپتیکوس آفارنسین «لوسی» زندگی میکرد، مرتبط شدهاند.
به گزارش مطالعهای که در تاریخ ۲۶ نوامبر در ژورنال Nature منتشر شد، این استخوانهای پا و فکی که هنوز دندانها به آن متصل بود، به یک خویشاوند قدیمی انسان به نام آسترالوپتیکوس دییریمده تعلق داشتند که نسبت به لوسی گونهای ابتداییتر است.
اگر این نتایج تحت بررسیهای بیشتر تأیید شوند، میتوانند لوسی، یکی از شناختهشدهترین اسامی در تکامل انسان، را از جایگاه مهمش در شجرهنامهٔ انسانی حذف کنند.
گونههای همزیست
در سال ۲۰۰۹، تیمی به رهبری پالئوانتروپولوژیست یوهانس هیل-سلاسسی، استاد دانشگاه ایالتی آرایزونا و نویسندهٔ اصلی مطالعه، هشت استخوان پا را در رسوبات ۳٫۴ میلیونسالهٔ محل بورتهله در ورانسو-میله در منطقهٔ آفار اتیوپی یافتند. این مکان نزدیک به جایی بود که اسکلت جزئی لوسی در سال ۱۹۷۴ کشف شد.
تیم میدانست که این پا متعلق به گونهای متفاوت از لوسی است، زیرا انگشت شست مخالفی داشت، که نشان میدهد توانایی بیشتری برای گرفتن اشیاء داشته و میتوانست بهراحتی از درختان بالا برود. اما اطلاعات کافی برای نامگذاری گونهٔ جدید صرفاً بر پایهٔ فسیلهای پا وجود نداشت.
مدتی کوتاه پس از آن، هیل-سلاسسی، مدیر مؤسسهٔ منشاء انسان در دانشگاه ایالتی آرایزونا، دندانها و سایر قطعات فسیلی که به بازهٔ زمانی ۳٫۳۳ تا ۳٫۵۹ میلیون سال پیش بازمیگردند، یافت و در سال ۲۰۱۵ گزارش داد که اینها به گونهٔ جدیدی که پژوهشگران آن را آسترالوپتیکوس دییریمده نامیدند، تعلق دارند. این نامگذاری به دلیل تعداد کم فسیلها توسط برخی از کارشناسان تکامل انسان با شک و تردید مواجه شد.
مطالعهٔ جدید کشف فسیلهای بیشتری از آسترالوپتیکوس دییریمده را گزارش میکند و استخوانهای پا که معما برانگیز بود را نیز در این نامگذاری گنجانده است.
گونهٔ لوسی برای مدت طولانی بهعنوان تنها هومینین بین ۳٫۸ تا ۳ میلیون سال پیش در نظر گرفته میشد. اما این کشفیات شواهد واضحی ارائه میدهند که دو گونهٔ هومینین مرتبط همزمان در اطراف موقعیتی که امروز به عنوان سایت ورانسو-میله شناخته میشود، همزیست بودند و سؤالاتی در مورد چگونگی زندگی مشترک آنها مطرح میکند.
مطالعه گزارش داد که آسترالوپتیکوس دییریمده بر دو پا راه میرفت و بهاحتمال زیاد به جای انگشت شصت بزرگ خود، با انگشت دوم خود فشار میداد، برخلاف انسانهای مدرن امروز که از شصت بزرگ استفاده میکنند.
«این به این معنی است که دوپا بودن — راه رفتن بر دو پا — در این نیاکان اولیهٔ انسان به اشکال مختلفی بروز کرده است. ایدهٔ کلی از یافتن نمونههایی مانند پای بورتهله به شما میگوید که روشهای متعددی برای راه رفتن بر دو پا وجود داشته است، تا آن زمان تنها یک روش وجود نداشت.» — یوهانس هیل-سلاسسی
تیم همچنین توانست با استفاده از تکنیکی به نام تجزیه ایزوتوپی که نشانههای شیمیایی اشکال مختلف کربن حفظشده در هشت دندان را بررسی میکند، تقریباً متوجه شود که آسترالوپتیکوس دییریمده چه غذایی میخورد. این تحلیل نشان داد که این گونه عمدتاً از درختان و درختچهها تغذیه میکرد، در حالی که لوسی از تنوع گستردهتری از غذاها شامل گیاهان علفی استفاده میکرد.
«این اولین بار است که نشان میدهیم آسترالوپتیکوس دییریمده و آسترالوپتیکوس آفارنسین میتوانستند همزیست باشند، زیرا اول، آنها در سازگاری حرکتی متفاوت بودند و دوم، منابع غذایی متفاوتی مصرف میکردند.» یوهانس هیل-سلاسسی در ویدئویی که توسط دانشگاه ایالتی آرایزونا به اشتراک گذاشته شد، گفت. «بنابراین، رقابتی وجود نداشت»، او افزود.
فسیلهای جدید و انتساب استخوانهای پا باید منجر به پذیرش گستردهتری از آسترالوپتیکوس دییریمده بهعنوان یک گونهٔ حقیقی شود، گفت فرد اسپور، رهبر پژوهشی در مرکز تحقیق تکامل انسان در موزهٔ تاریخ طبیعی لندن. اسپور در این پژوهش مشارکت نداشت اما نظریهای نوشت که همراه با مطالعهٔ جدید منتشر شد.
گنجاندن آسترالوپتیکوس دییریمده در شجرهنامۀ تکاملی، او افزود، ممکن است منجر به برخی «چرخشهای» جدید در داستان انسان شود که لوسی را از وضعیت «نمادین» خود بهعنوان نیای تمام هومینینهای پسین، از جمله گونهٔ خودمان، Homo sapiens، بیندازد.
یافتهای که «تحریک زیادی ایجاد خواهد کرد»
لوسی از قد متوسط یک انسان کوتاهتر بود و حدود ۳٫۳ فوت (۱ متر) ارتفاع داشت. او چهرهای شبیه به میمون داشت و مغزش حدود یکسوم اندازهٔ مغز یک انسان بود. فسیل او ترکیبی از ویژگیهای انسانی و میمونمانند را نشان میداد و اولین مدرک قطعی این بود که خویشاوندان باستانی انسان ۳٫۲ میلیون سال پیش راه رفتن ایستاده داشتند.
برای دههها پس از کشف اسکلت، گونهٔ لوسی بهعنوان تنها گروه نیاکی مشترک تمام هومینینهای بعدی در نظر گرفته میشد، اسپور خاطرنشان کرد. اما کشفیات اخیر هومینینهای قدیمیتر که احتمالاً راه رفتن ایستاده داشتند، نشان میدهد لوسی اولین نیاک انسانی نیست، هرچند اکثر افراد هنوز بر این باورند که گونهٔ او نیاک خطمشی ماست. پژوهش جدید، به گفته اسپور، این دیدگاه علمی را به چالش کشید؛ شاید جنس ما، Homo، بهطور مستقیم از گونهٔ لوسی نشأت نگرفته باشد.
زمانی که پژوهشگران آسترالوپتیکوس دییریمده را با سایر گونههای آسترالوپتیکوس مقایسه کردند، دریافتهاند که برخی از ویژگیهای آن، بهویژه پای و فک، شبیه گونهای است که لوسی از آن منشأ گرفته بود — هومینینی به نام آسترالوپتیکوس آفریکانس که بین ۲ تا ۳ میلیون سال پیش زندگی میکرد. ویژگیهای دیگر، از جمله رژیم غذایی آسترالوپتیکوس دییریمده، شباهت زیادی به گونهٔ primitiveتری به نام آسترالوپتیکوس آنامنسس دارد که بین ۴٫۲ تا ۳٫۸ میلیون سال پیش زندگی میکرد.
بهنظر میرسد آسترالوپتیکوس دییریمده از آسترالوپتیکوس آنامنسس نشأت گرفته باشد و اگر اینطور باشد، آسترالوپتیکوس آفارنسین ممکن است نیاک تمام گونههای انسانی بعدی نباشد، اسپور در بیانیهای گفت. این یافتهی غیرمنتظرهای است که «تحریک زیادی ایجاد خواهد کرد» در میان دانشمندان، او افزود.
بهسادگی، مطالعه نشان میدهد که آسترالوپتیکوس آنامنسس در ریشهٔ این شجرهنامه قرار دارد و به حداقل سه گونهٔ خواهر (A. afarensis, A.
deyiremeda و A. africanus) منجر میشود. پیشتر، دانشمندان خط مستقیمی از انتساب از آسترالوپتیکوس آنامنسس به گونهٔ لوسی، سپس به آسترالوپتیکوس آفریکانس و در نهایت به Homo sapiens رسم میکردند. حضور چندین گونه اینامکان را مبهم میسازد که کدام یک به هومینینهای بعدی منجر شدهاند.
«برای دههها، ما توسط کتابهای درسی و مستندهایی که میگویند لوسی و خویشاوندان او نیاکهای ما هستند، فراوانی شدهایم»، اسپور گفت.
«پژوهش جدید نشان میدهد که آسترالوپتیکوس آنامنسس نه تنها نیاک لوسی بود، بلکه بسیاری از گونههای دیگر انسانی نیز میتوانند از آن منشأ بگیرند، از جمله گونهٔ خودمان.»