شیشه‌های اسرارآمیز استرالیا از یک برخورد عظیم و ناشناخته پرده برداشتند
گلوله‌های شیشه‌ای اسرارآمیز پراکنده در صحرای استرالیا، گواهی بر یک برخورد شهاب‌سنگی باستانی است که دانشمندان تا امروز از آن بی‌اطلاع بودند.
طبق تحلیل جدیدی به رهبری آنا موسولینو، زمین‌شناس دانشگاه اِکس-مارسی در فرانسه، کرات شیشه‌ای کوچکی که در استرالیای جنوبی کشف شده‌اند، دارای ترکیبی حاصل از ذوب‌شدگی ناشی از برخورد هستند که در هیچ جای دیگری از جهان یافت نمی‌شود.
به گفته محققان، این مواد که به تازگی آنانگویت (ananguite) نام‌گذاری شده‌اند، در اثر یک برخورد عظیم در حدود ۱۱ میلیون سال پیش به وجود آمده‌اند.
نکته شگفت‌انگیز ماجرا اینجاست که زمین‌شناسان هنوز هیچ اثری از دهانه برخوردی مرتبط با این رویداد پیدا نکرده‌اند؛ رویدادی که آن‌قدر قدرتمند بوده که ردپای معدنی آن برای میلیون‌ها سال به مقدار قابل‌تشخیص باقی مانده است.
فِرِد ژوردان، متخصص زمین‌گاه‌شناسی و ژئوشیمی از دانشگاه کرتین استرالیا می‌گوید: «این شیشه‌ها منحصر به استرالیا هستند و رویداد یک برخورد باستانی را ثبت کرده‌اند که ما حتی از وجود آن خبر نداشتیم.»
«آن‌ها زمانی شکل گرفتند که یک سیارک به زمین برخورد کرد، سنگ‌های سطحی را ذوب نمود و بقایای آن را تا هزاران کیلومتر پراکنده ساخت. این قطعات کوچک شیشه‌ای مانند کپسول‌های زمان کوچکی از اعماق تاریخ سیاره ما هستند.»
«چیزی که این کشف را جذاب‌تر می‌کند این است که اگرچه این برخورد باید بسیار عظیم بوده باشد، دانشمندان هنوز موفق به یافتن دهانه آن نشده‌اند.»
بیابان‌های جنوب استرالیا مملو از دانه‌های شیشه‌ای کوچکی به نام «تکتیت» است که در اثر برخورد به وجود آمده‌اند. این منطقه بخشی از ناحیه‌ای است که به «پهنه‌پراکندگی استرالزی» (Australasian strewnfield) شهرت دارد؛ منطقه‌ای که بقایای حاصل از برخورد یک شهاب‌سنگ عظیم در حدود ۷۸۸٬۰۰۰ سال پیش در نقطه‌ای از جنوب شرقی آسیا را در خود جای داده است.
تکتیت‌های حاصل از این برخورد که در استرالیا یافت می‌شوند، با نام «استرالیت» شناخته می‌شوند و فراوانی آن‌ها تا حدی به این دلیل است که برخورد مشکوک در زمانی نسبتاً نزدیک رخ داده است.
در سال ۱۹۶۹، دین چپمن و لروی شایبر، دو دانشمند ناسا، تحلیلی شیمیایی روی ۵۳۰ استرالیت انجام دادند. آن‌ها در میان این نمونه‌ها، هشت عدد را یافتند که ترکیب معدنی‌شان با بقیه متفاوت بود.
آن‌ها به این تفاوت عجیب اشاره کرده و این احتمال را مطرح کردند که این هشت دانه ممکن است در یک برخورد جداگانه شکل گرفته باشند، اما این موضوع هرگز به‌طور جدی پیگیری نشد.
موسولینو و همکارانش تصمیم گرفتند دوباره به سراغ این نمونه‌های عجیب بروند تا راز آن‌ها را کشف کنند. هشت نمونه اصلی برای تحلیل مجدد در دسترس نبودند، اما خوشبختانه چپمن و شایبر توصیف شیمیایی دقیقی از آن‌ها ارائه کرده بودند.
تفاوت‌های قابل‌توجه این نمونه‌ها شامل مقدار کمتر دی‌اکسید سیلیکون و در مقابل، مقادیر بالاتر اکسیدهای آهن، منیزیم و کلسیم بود. همچنین این نمونه‌ها چگال‌تر، دارای حساسیت مغناطیسی بالاتر، الگوهای حباب متفاوت و نسبت‌های متفاوتی از عناصر کمیاب بودند.
محققان با در دست داشتن این مشخصات، مجموعه استرالیت‌های موزه استرالیای جنوبی را برای یافتن نمونه‌های مشابه با آن‌هایی که چپمن و شایبر شناسایی کرده بودند، به‌دقت بررسی کردند. آن‌ها شش تکتیت جدید در این مجموعه یافتند که با اثر انگشت معدنی نمونه‌های غیرعادی قبلی مطابقت داشت.
ترکیب این آنانگویت‌ها قویاً نشان می‌دهد که آن‌ها در اثر برخوردی شکل گرفته‌اند که در بخشی متفاوت از پوسته زمین نسبت به برخورد «پهنه‌پراکندگی استرالزی» رخ داده است.
موسولینو و همکارانش برای تأیید این موضوع، قدمت‌سنجی آرگون را روی دو نمونه از این شش تکتیت انجام دادند. ژوردان و دیگر محققان در سال ۲۰۱۹ از همین روش برای تعیین قدمت ۷۸۸٬۰۰۰ ساله تکتیت‌های پراکنده در جنوب شرقی آسیا و استرالیا استفاده کرده بودند.
این تیم دریافت که آنانگویت‌های تازه شناسایی‌شده ۱۱ میلیون سال قدمت دارند که به مراتب قدیمی‌تر از سایر تکتیت‌هاست. این سن، مدرک قطعی است؛ این چند گلوله شیشه‌ای کوچک در یک برخورد متفاوت و قدیمی‌تر شکل گرفته‌اند.
با این حال، محل وقوع آن برخورد همچنان یک راز بزرگ است. این موضوع با توجه به اینکه دهانه برخوردی تکتیت‌های «پهنه‌پراکندگی استرالزی» نیز هنوز ناشناخته است و یافتن آن به نوعی «جام مقدس» در علم دهانه‌های برخوردی محسوب می‌شود، چندان غافلگیرکننده نیست.
دلایل متعددی نیز برای ناپدید شدن احتمالی دهانه برخوردی آنانگویت‌ها وجود دارد، از جمله فرسایش شدید و فرایند خشک‌سالی در مرکز استرالیا که حدود ۳۳ میلیون سال پیش آغاز شد. همچنین ممکن است این دهانه با یک عارضه آتشفشانی در مناطقی مانند پاپوآ گینه نو اشتباه گرفته شده باشد.
محققان در مقاله خود می‌نویسند: «تفاوت‌های سیستماتیک ژئوشیمیایی و سنگ‌نگاری بین آنانگویت‌های غربی و شرقی، که هنوز باید با نمونه‌های بیشتری تأیید شود، ممکن است به تعیین محل برخورد کمک کند.»
«با این حال، این احتمال نیز وجود دارد که دهانه برخوردی در طول ۱۱ میلیون سال گذشته مدفون شده باشد.»
این یافته‌ها در نشریه Earth & Planetary Science Letters منتشر شده است.