تصاویر عمیق نشان می‌دهند که کهکشان ایزوله بدون نشانه‌ای از ادغام‌های پیشین، ستارگان می‌سازد

نوشته توماس نوواکوفسکی، Phys.org

تصویر عمیق به درک بیشتری از شکل‌گیری ستارگان در یک کهکشان ایزوله می‌انجامد — NGC6789 همان‌طور که توسط نظرسنجی دیجیتال سلون (قاب سمت چپ) دیده می‌شود و تصویر عمیقی که با تلسکوپ TTT3 به‌دست آمده (قاب سمت راست). در هر دو مورد، تصاویر رنگی با ترکیبی از فیلترهای g، r و i سلون ساخته شده‌اند. با فاصلهٔ کهکشان برابر ۳.۶ Mpc، هر دقیقهٔ قوسی تقریباً معادل ۱.۱ kpc است. پس‌زمینهٔ سیاه‑سفید تصویر مربوط به باند g است که عمیق‌ترین دادهٔ ماست. اعتبار: *arXiv* (2025). DOI: 10.48550/arxiv.2511.07041

با استفاده از تلسکوپ دو‑متری توین (TTT3)، ستاره‌شناسان اسپانیایی تصویربرداری عمیق نوری از یک کهکشان کوتوله ایزوله به نام NGC 6789 انجام دادند. نتایج مشاهدات جدید که در ۱۰ نوامبر بر روی سرور پیش‌چاپ arXiv منتشر شد، درک بیشتری از فرآیند شکل‌گیری ستارگان در این کهکشان فراهم کرد.

ایزوله اما در حال تشکیل ستارگان

NGC 6789 که در سال ۱۸۸۳ کشف شد، یک کهکشان کوتوله فشردهٔ آبی (BCD) است که حدود ۱۲ میلیون سال نوری در خلأ محلی — ناحیه‌ای از فضا با تعداد بسیار کمتر کهکشان نسبت به اطرافش — قرار دارد. با وجود ایزوله‌گی شدید آن، NGC 6789 فعالیت اخیر تشکیل ستارگان مرکزی را نشان می‌دهد.

مشاهدات پیشین از NGC 6789 نشان دادند که حدود ۴٪ از جرم کل ستاره‌ای آن — تقریباً ۱۰۰ میلیون جرم خورشیدی — در طول ۶۰۰ میلیون سال گذشته شکل گرفته است. مشخص شد که ناحیهٔ تشکیل ستارگان مرکزی این کهکشان درون ساختار بیضوی بیرونی، قرمزتر و به‌نظر می‌رسد که بی‌اختلال باقی مانده، قرار دارد.

یک سؤال بی‌پاسخ باقی می‌ماند

بنابراین، چیزی که همچنان پژوهشگران را در تعجب می‌اندازد، منبع گازی است که شکل‌گیری ستارگان اخیر در NGC 6789 را تأمین می‌کند، در حالی که این کهکشان ایزوله و شکل‌دار به‌ظاهر بدون اختلال است.

برای پاسخ به این سؤال، تیمی از ستاره‌شناسان به رهبری ایگناسیو تروخیلو از دانشگاه لا لاگونا در اسپانیا با بهره‌گیری از TTT3، مشاهدات نوری عمیق‌تری از NGC 6789 نسبت به مطالعات قبلی انجام دادند.

«ما تصویربرداری چندباندی به‌طور قابل‌تأثیری عمیق‌تر از NGC 6789 را ارائه می‌دهیم تا نواحی بیرونی آن را بررسی کنیم و به دنبال ویژگی‌های کم‌رنگی بگردیم که می‌توانند شواهدی از ادغام‌های جزئی گذشته یا رویدادهای جذب گاز که می‌توانند سوخت لازم برای ساختن هستهٔ ستارگان‌ساز آن را فراهم کنند، باشند.» پژوهشگران توضیح دادند.

چیزی یافت نشد؟

مشاهدات جدید نشان دادند که NGC 6789 شکل بیضوی خود را تا روشنایی حدود ۳۰ mag/arcsec² (در باند g) یا تا فاصلهٔ شعاعی ۱٫۵ دقیقهٔ قوسی حفظ می‌کند و به دلیل ناحیهٔ تشکیل ستارگان مرکزی، گرادیان رنگی قابل‌ملاحظه‌ای دارد. بنابراین، هیچ شواهدی از ویژگی‌های گرانشی یا باقی‌مانده‌های ادغام یافت نشد.

علاوه بر این، داده‌های جمع‌آوری‌شده به ستاره‌شناسان اجازه داد تا حداکثر جرم ستاره‌ای که می‌تواند در نتیجهٔ تخریب هر ماهوارهٔ کوچک به دور NGC 6789 وجود داشته باشد را محدود کنند. این مقدار حدود ۲۰۰ ۰۰۰ جرم خورشیدی برآورد شد.

پژوهشگران تأکید کردند که مقدار جدید ستارگان در ناحیهٔ مرکزی NGC 6789 تقریباً ۴ میلیون جرم خورشیدی است. از این رو، آن‌ها بر این فرض‌اند که عدم وجود هرگونه جریان ستاره‌ای قابل‌رصد در اطراف کهکشان نشان می‌دهد که انفجار ستاره‌ای مرکزی یا به‌صورت داخلی منبع دارد یا توسط ورود اخیر گاز خالص تولید شده است.

«شکل‌گیری ستارگان مرکزی اخیر آن احتمالاً یا توسط گاز باقی‌مانده در محل یا با جذب گاز خالص خارجی که با فعالیت ادغام جزئی مرتبط نیست، تولید شده است»، نویسندگان مقاله توضیح دادند.

اطلاعات بیشتر: ایگناسیو تروخیلو و همکاران، تصویرسازی عمیق از کهکشان کوتولهٔ بسیار ایزوله NGC6789، arXiv (2025). DOI: 10.48550/arxiv.2511.07041

اطلاعات مجله: arXiv