نوشتههای گمشده آرشامید پس از قرنها به کمک شتابدهنده ذرات فاش شد
توسط لوییس مندوزا
آرشامید، یکی از مشهورترین و تأثیرگذارترین فیزیکدانان و مهندسان یونان باستان، میراثی از نوشتارهای خود بهجا گذاشت که تا پیش از این گمان میشد از دست رفته باشد. بسیاری از آثار او تنها از طریق نسخهبرداریها و ترجمههای نویسندگان حفظ شدهاند. یکی از برجستهترین بخشهای نوشتارهای آرشامید، پالیپسم بود؛ دستینوشتی که در قرن دوازدهم توسط یک راهب بازنویسی شد و بهعنوان کتاب دعا به کار گرفته شد.
برای کشف نوشتارهای آرشامید در این دستنوشته، دانشمندان بهتازگی از مرکز شتابدهنده خطی استنفورد (SLAC) استفاده کردند تا محتوای آهن جوهر نوشتهشده زیر دعاهای راهب را آشکار سازند. این روش با استفاده از پرتوهای ایکس متمرکز، که توسط الکترونهای نزدیک به سرعت نور تولید میشوند، سبب میشود آهن موجود در جوهر فلورسانس نشان دهد و نوشتارهای آرشامید را روشن کند.
این امر بهطور مؤثری به دانشمندان امکان داد تا نوشتارهای موجود در پالیپسم آرشامید را کشف کنند؛ نوشتارهایی که از قرن دوازدهم بهطور کامل از دست رفته بودند.
نوشتارهای آرشامید به ما کمک میکند تا علم یونان باستان را بهتر درک کنیم
بهطور شگفتانگیزی، روشی که تیم دانشمندان برای کشف نوشتارهای مخفی این دانشمند یونانی به کار گرفت، این امکان را برایشان فراهم کرد تا دو نسخهٔ تنها از دو نظریهٔ بزرگ آرشامید، یعنی «روش قضایای مکانیکی» و «درباره اجسام شناور»، را کشف کنند.
در «روش قضایای مکانیکی» آرشامید نوشت که چگونه آزمایش با مکانیک، دستاوردهای ریاضی او را الهامبخش و دیدگاههای او را شکل داده است. در «درباره اجسام شناور» آرشامید به اصول نیروی شناوری پرداخته است؛ یعنی نیروی بالاروندهای که مایع بر جسم غوطهور در آن اعمال میکند. این نیرو وزن جسم را خنثی میکند و باعث میشود اجسام شناور احساس سبکی کنند.
دستنویس آرشامید همچنین شامل نمودارهایی بود. با وجود این که این نمودارها توسط خود او رسم نشدهاند، این دستنویس «تنها نمونهای است که حاوی نمودارهایی است که ممکن است شبیه به نمودارهایی باشد که آرشامید دو هزار سال پیش بر روی شن در سیراکوز رسم کرده بود»، طبق گفتهٔ ویلیام نوئل، رئیس پروژه.
دانشمندان میگویند بخشهای باقیمانده تقریباً چهار سال زمان میبرد تا رمزگشا شوند
قابل ذکر است که پالیپسم آرشامید در سال ۱۹۹۸ در یک حراج بهدست آمد و دانشمندان بهمدت چند دهه در تلاش برای آشکارسازی متنهای مخفی بودهاند. کار بر روی این دستنویس با شتابدهنده ذرات دو دهه پیش، در سال ۲۰۰۴ آغاز شد.
این روش تا کنون سه صفحهای را که پیشتر ناخوانا بودند، افشا کرده است، اما بخشهای باقیمانده ممکن است چهار سال دیگر برای رمزگشایی طول بکشد.
بسیاری از پژوهشگران بر این باورند که بهطرز عجیبی، با وجود اینکه این امر برای مورخان و باستانشناسان معاصر مشکلاتی بهوجود آورده است، راهبی که نوشتارهای آرشامید را بازنویسی کرد، ممکن است بهطور ناخواسته آنها را بهتر حفظ کرده باشد. این راهب به دلیل نیاز به دستنویسهای اصلی برای تدوین کتاب خود، نوشتارهای قبلی را بازنویسی کرد. در واقع، به همین دلیل است که این اثر «پالیپسم» نامیده میشود؛ زیرا دو بار مورد استفاده قرار گرفته است.