«رعدهای مینیاتوری» بر روی مریخ کشف شد: کاوشگر ناسا کشفی نادر بهدست آورد— مطالعه جدید توضیح میدهد
کاوشگر Perseverance ناسا برای اولین بار «رعدهای مینیاتوری» را بر روی مریخ شناسایی کرد و صدای خفیفی از درزهای الکتریکی ناشی از گرد و غبار حین طوفانها ضبط کرد. این جرقههای کوچک، به ابعاد سانتیمتری، که با رعد و برق زمین متفاوتند، توسط میکروفن کاوشگر بهدست آمدند و شواهد قانعکنندهای از فعالیت الکتریکی جوی بر روی سیاره سرخ فراهم میکنند. پژوهشگران برای تأیید بیشتر این نتایج مشتاقند.
ناسا برای نخستین بار نشانههای «رعدهای مینیاتوری» را بر روی مریخ یافت، پس از آنکه کاوشگرش بهصورت تصادفی «بارقهای» کوچکی را در طول طوفانهای گرد و غبار مکرر سیاره ضبط کرد. دانشمندان سالها درباره امکان وقوع جرقههای الکتریکی در جو پُردستغیری مریخ بحث میکردند، اما هرگز شاهد مدارک قطعی نبودند.
اکنون، مطالعهای با عنوان «تشخیص تخلیههای تریبیالکتریک در طول رویدادهای گرد و غبار بر روی مریخ» که در نشریه Nature منتشر شده است، گزارش میدهد که کاوشگر Perseverance ناسا، که از سال 2021 بر روی مریخ مستقر است، این صداها را بهصورت تصادفی حین انجام آزمایشهای دیگر ضبط کرده است. میکروفن آن درزهای خفیفی را که بهنظر میرسد تخلیههای الکتریکی ناشی از گرد و غبار باشند، شناسایی کرد و واضحترین شواهد تا به امروز از فعالیت الکتریکی بر روی سیاره سرخ را فراهم آورد. این تخلیهها شبیه به رعد و برق دراماتیک زمین نیستند؛ بلکه جرقههای ضعیف و بهمقیاس سانتیمتر هستند که توسط طوفانهای مداوم گرد و غبار سیاره ایجاد میشوند.
پژوهشگرانی از «موسسه پژوهشهای اخترفیزیک و سیارهشناسی» در فرانسه، ۲۸ ساعت دادههای میکروفنی ضبطشده توسط ابزار SuperCam کاوشگر Perseverance را بر طی دو سال مریخی (معادل ۱٬۳۷۴ روز زمینی) تجزیه و تحلیل کردند. به گفته ریوترز، تیم دریافتهاند که تخلیههای الکتریکی عموماً با «دیوهای» گرد و غبار و پیشرویهای طوفانهای گرد و غبار مرتبط هستند؛ که ناشی از سایش دانههای سریعالتحرک گرد و خاک و شن هستند و بار الکتریکی تولید میکنند.
روزنامه Times گزارش داد که این پیشرفت نه از طریق دوربین، بلکه از طریق میکروفن حاصل شد. میکروفن Perseverance ۵۵ اتفاق غیرمعمول را ثبت کرد: هر کدام با یک تغییر الکترونی تند که توسط مدار میکروفن تشخیص داده شد، آغاز میشد و پس از چند میلیثانیه یک پالس صوتی ضعیف دنبال میکرد. در چندین مورد، پژوهشگران توانستند با اندازهگیری تأخیر بین سیگنالهای الکترومغناطیسی و صوتی، فاصله جرقه را تخمین بزنند. یک رخداد قوی زمانی ثبت شد که یک دیو گرد و غبار سنگین مستقیماً بر بالای کاوشگر عبور کرد؛ شاید این باعث انباشت بار ایستایی در خود کاوشگر شد و سپس به زمین تخلیه گردید.
به گفتهٔ New York Times، این پدیده شبیه به شوک الکتریکی کوچک است که پس از قدم زدن بر روی فرش احساس میکنید، نه رعد و برق سبک زمین. کنت چنگ نوشت که پژوهشگر اصلی، دکتر بپتیست چید، جرقههای بهمقیاس سانتیمتر را «رعدهای مینیاتوری» توصیف کرد و اشاره کرد که یک اتفاق حدود شش فوت (تقریباً یکمتری) از کاوشگر رخ داده، در حالی که تخلیههای کوچکتر در فاصله اینچهای میکروفن اتفاق افتادهاند. او اضافه کرد: «آنچه میبینیم جرقههای کوچکی هستند — اما در مریخ، حتی جرقههای کوچک نیز میتوانند اطلاعات فراوانی دربارهٔ جو به ما بدهند».
با این حال، نظرات منتشر شده در Nature هشدار علمیای را ابراز کرد. فیزیکدان ذرات، دکتر دنیل پریچارد، نوشت که اگرچه این ضبطها «شواهد قانعکنندهای از تخلیههای ناشی از گرد و خاک ارائه میدهند»، اما اینکه آنها شنیده شدهاند ولی هنوز مشاهده نشدهاند، به این معنی است که «شکهایی بهطور ناگزیر باقی میماند که آیا واقعاً این یک رعد و برق مریخی بود یا خیر».
در حالی که این شوکهای کوچک برای فضانوردان خطرناک نیستند، اما میتوانند بهمرور زمان تجهیزات الکترونیکی یا لباسهای فضاپوش را مختل یا آسیب بزنند. ریوترز افزوده است که پژوهشگران امید دارند مأموریتهای آینده به مریخ دوربینهای حساستر و ابزارهای اختصاصی برای تأیید و مطالعهٔ بیشتر این تخلیهها بهکار گیرند.