نه ۳I/ATLAS، بلکه بازدیدکنندهای حتی عجیبتر — ناسا سیارکی را ردیابی میکند که «به شیوهای طبیعی حرکت نمیکند»
اعتبار: تصویر آرشیوی دنبالهدار ۳I/ATLAS از ناسا
ناسا مدتهاست که اجرام آسمانی را مشاهده میکند و فهرستهایی از الگوهای رفتاری مورد انتظار برای اجسام خاص تهیه کرده است تا تغییرات احتمالی در طول عمر آنها را ردیابی کند. مطالعات اخیر نشان میدهد که پژوهشگران سیارکی را شناسایی کردهاند که به شیوهای غیرمتعارف حرکت میکند؛ شیوهای که انتظارش را نداشتیم. این سیارک اولین موردی است که به چنین صورتی حرکت میکند.
تکامل طبقهبندی در فضا و دلایل این تغییرات
سلسلهمراتب منظومه شمسی زمانی یک سیستم طبقهبندی استراتژیک بود که مانند ماشینی قابل پیشبینی عمل میکرد. تصور میشد که اجسام آسمانی مانند سیارات، سیارکها و دنبالهدارها، در مدارهای بالیستیک حرکت میکنند که صرفاً به جرم جسم و تأثیر گرانشی خورشید و سیارات بزرگ (مانند مشتری) وابسته است. در این دیدگاه، سیارک مانند سنگی فرمانبردار است که در مسیر تعیینشدهاش در فضا شناور است.
با این حال، این ایده دو دهه بعد دوام نیاورد. با پیشرفت فناوری و تجهیزات بهروز، دانشمندان توانستند اجسام آسمانی را بهتر مشاهده کنند و به این نتیجه رسیدند که این طبقهبندی نیاز به تغییر دارد. اکنون میدانیم که نور خورشید و تشعشعات حرارتی میتوانند چرخش سیارکها را تسریع کنند و مدارشان را در طول زمان تغییر دهند، و اگر این نیروها شدید باشند، حتی میتوانند باعث تجزیه سیارک شوند.
چگونگی کشف سیارک و دلیل غیرعادی دیده شدن حرکت آن
سیارک ۲۰۲۵ OW یک جسم کوچک نزدیک به زمین است که عرض آن حدود ۶۰ متر است و بهتازگی، در ۴ ژوئیه ۲۰۲۵، توسط تلسکوپ Pan-STARRS2 در هاوایی کشف شد. در ابتدا، مانند یک سیارک معمولی به نظر میرسید، اما پس از تحلیل دقیق با استفاده از اسکنهای راداری نزدیک توسط شبکه عمیق فضایی گلدستون ناسا، مشخص شد که رفتارش غیرعادی است.
بعداً معلوم شد که ۲۰۲۵ OW با سرعت بسیار بالایی میچرخد و دوره چرخش آن بین ۱.۵ تا ۳ دقیقه است؛ این سیارک «حاجز چرخشی» را نقض میکند و اولین مورد ثبتشده از نوع خود است. اکثر سیارکهای رایج کندتر میچرخند و اجسام کوچک که با سرعت بالا میچرخند، معمولاً تجزیه میشوند. ۲۰۲۵ OW تودهای شل از سنگها نیست؛ به آن «تل سنگریزهای» میگویند که نشان میدهد تودهای شل از سنگها نیست. احتمالاً یک سنگ جامد است که نتیجه برخورد شدیدی در گذشته است.
تصاویر راداری همچنین نشان داد که شکل نامنظم و بادامی دارد، اما این ویژگی برای سیارکهای کوچک معمولی است و به هر حال از نظر علمی اهمیت دارد.
افشای رمز و راز پشت حرکت غیرمتعارف سیارک
این سیارک به دلیل پیشران موتور یا پاشیدن گاز مانند دنبالهدار شتاب نمیگیرد. بلکه نور خورشید بر آن تأثیر میگذارد. دو اثر میتواند این پدیده را توضیح دهد:
- اثر YORP: اثر متوالی گرمایش سیارک توسط نور خورشید، به گونهای است که گرما را دوباره ساطع میکند و به تدریج چرخش آن را تغییر میدهد؛ مانند چرخاندن سیارک به مثابه آسیاب بادی که با نور محرک است.
- اثر Yarkovsky: همان گرمایش ملایم و ناهموار، به سیارک نیرویی میدهد مانند آسیاب بادی که با نور محرک است.
اینها نیروهایی بسیار کوچک هستند، اما قابل مشاهدهاند — و نتیجه ترکیب این نیروها با یکدیگر، تغییر جزئی در مسیر است؛ مسیری که در غیر این صورت جاذبه آن را تعیین میکرد.
تأثیر این کشف بر تحقیقات آینده
از آنجایی که سیارک نسبتاً نزدیک به جو زمین، حدود ۱.۶ برابر فاصله زمین تا ماه، عبور کرد، ناسا توانست با کمک رادار موقعیت آن را با دقت بالا ردیابی کند. اطلاعاتی که از این فرصت به دست آمد، به علم کمک میکند؛ مانند پیگیری مسیر پرواز آن نسبت به خورشید، تخمین بهتر موقعیتش در سالهای آینده، و آمادهسازی اقدامات انحراف احتمالی در صورت لزوم. این امر به درک بهتر اجسام مشابه نزدیک به زمین در فضا کمک میکند و پیشبینیهای آینده را بهبود میبخشد.