راههای مخفی حیاتوحشهای آمازون: مسیرهای شگفتانگیزی که به بقا کمک میکنند
حیوانات آمازون در مواجهه با چالشهای افزایشی تجزیهپذیری زیستگاهها، بهسرعت سازگار میشوند و مسیرهای غیرمنتظرهای که به آنها اجازه میدهد شبها در دل جنگل حرکت کنند، کشف مینمایند.
در گسترهٔ سفت و انبوه جنگل بارانی آمازون، حیاتوحش اغلب با چالشهای خطرناکی که ناشی از تجزیهٔ زیستگاههاست، مواجه میشود. با این حال، یک مطالعهٔ جدید نکتهای شگفتانگیز را نشان میدهد: برخی گونهها از زیرساختهای ساختهشده توسط انسان، مانند راهپیمایی سمانه، برای عبور ایمن از جنگل استفاده میکنند. این تحقیق که در Neotropical Biology and Conservation منتشر شده است، نشان میدهد پلهای مرتفع که در ابتدا برای گردشگران ساخته شدهاند، به مسیرهای حیاتی برای حیوانات درختدار تبدیل شدهاند. این مسیرهای غیرمنتظره نمایی نادر از سازگاری گونههای آمازونی در مواجهه با تهدیدهای مداوم جنگلزدایی و تجزیهٔ زیستگاهها ارائه میدهند.
راهپنهان بالای آمازون: مسیر ایمن غیرمنتظره برای حیاتوحش
تصور کنید یک سستنق آمازونی بر روی پلی مرتفع، ۲۴ متر بالاتر از سطح زمین، عبور میکند یا یک خارپشت با آسانی در میان درختان سر بخورد. این وضعیت که شاید غیرممکن بهنظر برسد، هر روز روی مرکز مطالعات گرمسیری آمازون (ACTS) راهپیمایی سمانه در نزدیکی ایکوتوس، پرو رخ میدهد. این سازه که برای بازدیدکنندگان انسانی جهت مشاهدهٔ تنوع زیستی غنی جنگل بارانی طراحی شده بود، بهطور غیرعمدی منبعی حیاتی برای انواع گونههای پستاندار تبدیل شده است.
با استفاده از تلههای دوربین پیشرفته، پژوهشگران به مدت سه هفته فیلمبرداری کردند تا حرکتهای شبانهٔ حیوانات سمانهای را پیگیری کنند. نتایج هم شگفتآور و هم روشنکننده بود. گونههایی نظیر سستنق دو انگشت، خارپشتهای دمبلند، اوپوسیمهای پشمی و حتی میمون ساکی مشاهده شد که از سکوهای معلق بهعنوان مسیر ایمن در میان جنگل تجزیهشده استفاده میکردند. این حیوانات که معمولاً به دلیل خطرات سطح زمین از کف جنگل دوری میکردند، اکنون از این پلهای ساختهشده توسط انسان بهره میبرند و آن را بهعنوان بزرگراههای طبیعی برای سفرهای شبانه میدانند.
این پژوهش که در Neotropical Biology and Conservation منتشر شده است، نقش حیاتی این سازههای مرتفع در حفاظت از حیاتوحش در اکوسیستمهای بهتدریج تجزیهشده را برجسته میکند. این واقعیت که این گونهها از زیرساختهای انسانی استفاده میکنند نشان میدهد که چالشهای بومشناختی گاهی میتوانند به راهحلهای شگفتانگیزی منجر شوند.
راهپیماییهای سمانه: پلی میان جنگلهای تجزیهشده
با ادامهٔ جنگلزدایی و توسعهٔ انسانی که در دل آمازون را بهسر میبرد، جنگل بیشتر تجزیه میشود و تکههای جداگانهای از زیستگاه بهدست میآید که عبور حیاتوحش از آنها دشوارتر است. برای پستاندارانی که به درخت وابستهاند، عبور میان این تکهها میتواند کاری مرگبار باشد. جادهها، پاکسازیها و سایر اخلالها موانع خطرناکی ایجاد میکنند، بهویژه برای گونههایی که بخش عمدهٔ زندگی خود را در سمانه میگذرانند.
در این چارچوب، استفاده از پلهای مرتفع مانند راهپیمایی سمانهٔ ACTS تنها یک کنجکاوی نیست، بلکه یک استراتژی حیاتی برای بقا محسوب میشود. این سازه درختان سرپناهی را بههم وصل میکند و به حیوانات امکان میدهد خطرات عبور از سطح زمین را دور بزنند. دوربینها نشان دادند که بیشترین عبورها بین ساعت ۱۹ تا ۲۱ شب، بلافاصله پس از غروب خورشید، در زمانی که بسیاری از گونههای شبزی فعالترین هستند، رخ میدهد. این نتایج حاکی از این است که مسیرهای مرتفع هم پناهگاهی زمانی و هم فیزیکی در برابر خطرهای نهفته در کف جنگل فراهم میکنند.
نکته مهم این است که این مطالعه نشان میدهد سطح میانی سمانه بهویژه مورد استفادهٔ فراوانی قرار میگیرد و ترافیک حیوانات در ارتفاعات ۲۱ تا ۲۷ متر (۷۰ تا ۹۰ فوت) به اوج میرسد. این مشاهدات برای تلاشهای حفاظتی بسیار ارزشمند است؛ چراکه نشان میدهد پلهایی که برای اتصال درختان سمانه در ارتفاعات مشابه طراحی میشوند، احتمال استفادهٔ آنها توسط حیاتوحش بیشتر است. در واقع، مطالعات پیشین نشان دادهاند که نرخ عبور بر روی پلهای سمانه میتواند بهطور قابلتوجهی بالاتر از عبور در سطح زمین باشد و اهمیت ارتقاء مسیرهای عبوری حیاتوحش برای تضمین اثرگذاری آنها را برجسته میکند.
تعادل ظریف: طراحی پلهای مؤثر برای حیاتوحش
موفقیت راهپیمایی سمانهٔ ACTS بهعنوان مسیر ایمنی برای حیاتوحش، درسهای حیاتی برای طراحی پلهای آینده فراهم میکند. نکتهٔ مهم صرفاً ساخت یک سازه نیست، بلکه اطمینان از این است که آن، تکههای مناسب زیستمحیطی را بههم متصل کرده و در ارتفاعی باشد که حیوانات بتوانند از آن استفاده کنند. این پژوهش بر اهمیت افزودن چندین اتصال و تضمین پوشش گیاهی کافی برای جذابتر کردن این پلها برای حیاتوحش تأکید میکند.
علاوه بر این، نتایج این مطالعه بر ضرورت در نظر گرفتن میکروکلیماتهای محلی هنگام طراحی چنین پلهایی تأکید میکند. سطوح بالاتر سمانه هوایی گرمتر و کمی بادیتر دارند، در حالی که سطوح پایینتر خنکتر و مرطوبتر هستند. این تفاوتهای ظریف محیطی رفتار حیوانات را تحت تأثیر قرار میدهند و به پژوهشگران کمک میکنند تا مکانگذاری پلها را بهدقت تنظیم کنند تا استفاده بهینه صورت گیرد. با ادغام این عوامل در طراحی پلها، حفاظتگران میتوانند شانس موفقیت پروژههای مشابه در آینده را افزایش دهند.