چرا کوسه‌ها خلیج ویلپا را دوست دارند؟ دانشمندان شمال‌غربی نظریاتی دارند

هر تابستان، آب‌های ساکت خلیج ویلپا در جنوب‌غرب واشینگتن به یک بزرگراه کوسه‌ها تبدیل می‌شود.

به‌دست آوردن یکی از برترین شکارچیان شمال‌غرب اقیانوس آرام زمان، کمی شانس و تکه‌های بزرگ گوشت می‌طلبد.

پژوهشگر کوسه دانشگاه ایالتی اورگن، جِس شولت، قلابی به‌انداز می‌کند که تقریباً به اندازه کف دستش است. سپس به کارآموز دوره‌دوم‌سالی دِون گواررو، که آرنجش در سطل طعمه پشت کشتی غوطه‌ور است، صدا می‌کند.

«می‌توانم تو را با یک دم سالمون تعویض کنم؟ فکر می‌کنم این خوش‌شانسانه است. آن‌ها دم سالمون را دوست دارند»، او می‌گوید.

در اوج تابستان خلیج ویلپا واشینگتن، شولت، گواررو و الکس مک‌اینتورف به بررسی کوسه‌های هفت‌برگی با پوزه عریض می‌پردازند، یکی از حدود ۱۵ گونه بومی کوسه در شمال‌غرب اقیانوس آرام.

«درک هفت‌برگی‌ها یعنی درک تمام اکوسیستم. آن‌ها از شکارچیان اوج سلفه‌غذایی هستند»، شولت که دکتری‌اش را در آزمایشگاه Big Fish دانشگاه ایالتی اورگن (OSU) به پایان می‌رساند، توضیح می‌دهد. «پس درک آن‌ها همانند فهم چگونگی وجود تمام دیگر موجودات در اکوسیستم است.»

این خلیج در جنوب‌غرب واشینگتن به‌خاطر صدف‌های‌اش در سرتاسر جهان مشهور است. نکته‌ای کمتر شناخته‌شده این است که هر تابستان خلیج ویلپا به یک بزرگراه کوسه‌ها تبدیل می‌شود. کوسه‌ها، به‌ویژه هفت‌برگی‌ها، به‌صورت جمعی از اقیانوس به اینجا مهاجرت می‌کنند. پژوهشگران شمال‌غربی در تلاشند دلیل این پدیده را بفهمند.

«این همان چیزی است که شب‌ها من را به‌هم می‌زند؛ چرا این‌قدر کوسه اینجا هستند؟» شولت می‌گوید.

مامان بزرگ بر عرشه

کوسه‌های هفت‌برگی تا حد زیادی در ذهن عمومی نادیده گرفته شده‌اند. این کوسه‌ها قهوه‌ای رنگند با نقطه‌های تیره بر پشتشان، در نزدیکی سواحل زندگی می‌کنند و غالباً نزدیک به بستر آب می‌چسبند. آن‌ها فاقد نعلۀ پشتی (دورسال) مانند بیشتر کوسه‌ها هستند — نعلۀ بالایی‌شان به‌جای بیرون آمدن از سطح آب، به‌سمت دم کشیده شده است.

«هفت‌برگی‌ها بسیار، بسیار منحصر به فردند. آن‌ها یکی از دو گونهٔ جهان هستند که هفت شکاف گیل دارند. تصور می‌شود به‌دلیل قدمتی که دارند، هفت‌برگی‌ها هفت شکاف گیل دارند؛ پس اینها در واقع یکی از — اگر نه قدیمی‌ترین — گونه‌های زندهٔ کوسه هستند»، شولت توضیح می‌دهد.

کوسه‌های مشابه حدود ۲۰۰ میلیون سال است که در اقیانوس‌های ما شنا می‌کنند.

رصد شده است که هفت‌برگی‌ها شکار دسته‌ای انجام می‌دهند، شبیه به رفتار گرگ‌ها.

سی دقیقه پس از ریزش طعمه، پژوهشگران آزمایشگاه Big Fish یک قلاب دریافت می‌کنند. شولت خط را بالا می‌کشد و از نتیجه‌اش خوشحال می‌شود.

«خب، یک هفت‌برگی داریم. وُوو!» او فریاد می‌زند. «وای، چقدر بزرگ است!»

او یک مادر بزرگ است — حدود هفت فوت طول دارد و وزن بیش از ۲۶۰ پوند (حدود ۱۱۸ کیلوگرم) دارد. پژوهشگران کوسه را به‌یک تخت کنار کشتی هدایت می‌کنند و با جرثقیل به‌عنهال کشتی می‌برند.

در حالی که تیم به برچسب‌گذاری، اندازه‌گیری و خون‌گیری می‌پردازد، مراقبت‌های ویژه‌ای از کوسه انجام می‌دهند. یک وسایل کوچک در دهانش آب را بر روی گیل‌هایش می‌پوشاند تا بتواند نفس بکشد — مشابه با معکوس تنفس یک غواص زیرآبی. پارچه‌ای پوشانده بر چشم‌هایش، او را آرام می‌کند.

با وجود کوسه‌های هفت‌برگی ماده‌ای همچون این، پژوهشگران فرصت دیگری را نیز به‌دست می‌آورند.

«یکی از تخصص‌های ما در آزمایشگاه Big Fish، یادگیری بیشتر درباره مادرهای کوسه است»، الکساندرا مک‌اینتورف، هم‌مدیر آزمایشگاه می‌گوید. «ما درصدد ارتقای درک‌مان از بوم‌شناسی تولیدمثل کوسه‌ها هستیم — به‌عبارت دیگر، چه کارهایی مادرهای کوسه انجام می‌دهند، کجا می‌روند و چند بار زایمان می‌کنند.»

به‌صورت سنتی، برای فهم این مسائل مجبور به کشتن و کشف داخلی کوسه‌های ماده می‌شد؛ اما در اینجا، سونوگراف ابزار انتخابی است.

«بنابراین سونوگراف دقیقاً همان‌طوری که برای انسان کار می‌کند، عمل می‌کند. حتی از ژل نیز استفاده می‌کنیم»، او می‌گوید.

مک‌اینتورف یک نوار ژل را بر روی شکم کوسه می‌مالد و به‌آهستگی حسگر را بر روی پوست خشن کوسه حرکت می‌دهد.

«بر صفحه چند دایره دیده می‌شود»، شولت می‌گوید؛ همزمان تصویر را بر روی یک صفحهٔ کوچک نظارت می‌کند.

«دایره‌ها ممکن است نشانگر وجود تخم‌ها باشند»، مک‌اینتورف اظهار می‌دارد. «بسیاری از ماده‌های دریافتی ما در اورگن و واشینگتن معمولاً تخم دارند یا در حالت بارداری هستند.»

با بررسی دقیق‌تر، پژوهشگران متوجه شدند که تخم‌ها هنوز بارور نشده‌اند؛ این نشان می‌دهد که ممکن است این کوسه در خلیج ویلپا به‌دنبال جفت‌گیری نباشد.

«او باردار نیست، اما به‌نظر می‌رسد در زمانی می‌تواند باردار شود»، مک‌اینتورف می‌گوید.

پس از حدود ۱۰ دقیقه کار با این مادهٔ بزرگ به اتمام می‌رسد. آن‌ها کوسه و تخت را به سمت کنار کشتی می‌کشند و در آب می‌گذارند.

«متشکرم خانم!»، شولت زمزمه می‌کند در حالی که کوسه به‌سوی آب‌های کدر غوطه‌ور می‌شود.

خارج‌کردن محتویات معده از کوسه

کوسه‌های هفت‌برگی با پوزه عریض هر مارس به خلیج ویلپا می‌آیند. گروه پژوهشی بیش از ۳۰۰ کوسه را در اینجا در طول تابستان‌های اخیر برچسب‌گذاری کرده‌اند تا علت مهاجرت آن‌ها را کشف کنند.

«من با بسیاری از مردم روبرو می‌شوم که هیچ‌اطلاعی از وجود کوسه‌ها در این آب‌ها ندارند». شولت می‌گوید. «وجود کوسه‌ها در اینجا چیز بدی نیست؛ در واقع، این یک نکته بسیار مثبت است. اگر می‌خواهید اکوسیستم سالمی داشته باشید، نیاز به کوسه‌ها در این ناحیه دارید.»

آنها کشف کرده‌اند که کوسه‌ها می‌توانند در فصول غیر‌مهاجرت مسافت‌های زیادی را طی کنند. یکی از کوسه‌های برچسب‌خورده توسط یک ماهیگیر در سان‌دیه‌گو، کالیفرنیا، به‌دست آمد؛ دیگری تا آلاسکا شناور شد.

«درک اینکه کوسه‌ها چه می‌کنند به ما کمک می‌کند تا بفهمیم چگونه سیستم را پایدار نگه داریم»، می‌گوید هم‌مدیر آزمایشگاه Big Fish، تیلور چپل. «اگر می‌خواهیم بتوانیم ماهیگیری کنیم — مثلا سالمون یا خرچنگ — باید بفهمیم این شکارچیان چگونه در این سامانه‌ها فعالیت می‌کنند.»

در خصوص هفت‌برگی‌ها، این سؤال «چرا ویلپا؟» همچنان ذهن شولت را به‌هم می‌زند.

«آنها در واقع خیلی اجتماعی‌تر از آنچه تصور می‌کنیم هستند. و بنابراین امکان دارد که برای یک نوع جلسهٔ هفت‌برگی به اینجا بیایند، علاوه بر اینکه یک بوفهٔ غذائی دارند»، او می‌گوید.

تیم هنوز جزئیات زندگی اجتماعی هفت‌برگی‌ها را دقیقاً تشخیص نداده است، اما با یک تکنیک فاش‌کننده راز خوراکی آن‌ها را حل کرده‌اند.

«این کار به کوسه صدمه نمی‌زند، اما غذای آن را می‌گیرد»، او می‌گوید.

اصطلاح فنی این کار «شستشوی غیرکشتاری» است، اما در اصطلاح کشتی‌ها به آن «خارج‌کردن کوسه» می‌گویند.

آنها یک کوسه دیگر به عرشه می‌آورند — این بار یک نر حدود پنج فوتی.

«خوب، تو سر را در دست داری»، شولت به چپل می­گوید در حالی که سر کوسه را پایین می‌کشد.

«من سر را در دست دارم»، او پاسخ می‌دهد، دهانش را باز می‌کند و ردیفی از دندان‌های شبیه اره در فک پایین نشان می‌دهد. سپس به مک‌اینتورف می‌گوید: «تو روی شکم هستی».

آنها به موقعیت خود می‌روند.

«دارم می‌روم»، شولت می‌گوید در حالی که یک شیلنگ را عمیقاً داخل دهان کوسه می‌گذارد. «فکر می‌کنم حتماً فوکی اینجا هست. می‌توانم بوی فوک را حس کنم.»

این توان خارق‌العادهٔ عجیب، اثر جانبی غیرمنتظره‌ای از شغل اوست.

«یک مهارت عجیبی که من دارم و بسیاری ندارند، این است که می‌توانم بر پایه بوی نفس کوسه، محتویات داخلش را پیش‌بینی کنم»، او می‌گوید و می‌خندد.

مک‌اینتورف سپس شکم را فشرده می‌کند.

«تکه‌ها را گرفتی!»، شولت با شادمانی می‌گوید در حالی که آب و غذای کوسه سطل را پر می‌کند.

آنها محتویات معده را از طریق یک صافی می‌گذراندند و شک‌های شولت تأیید شد.

«مو می‌بینم!»، مک‌اینتورف می‌گوید.

«الگوی لکه‌های موجود، برای فوک بندری بسیار واضح است. همچنین یک باله می‌بینیم»، شولت توضیح می‌دهد، در حالی که با موچین به‌دقت در تودهٔ گوشت هضم‌شده می‌پردازد.

ویلپا خلیجی فوق‌العاده پربار است — غذاهای کوسه در همه‌جا وجود دارد. و این بوفه تقریباً مطمئناً دلیل اصلی این است که هفت‌برگی‌ها هر تابستان در خلیج ویلپا متمرکز می‌شوند.

در اینجا جریان‌های قدرتمند سالمون، خرچنگ دانژن‌س فراوان، و استورجان سفید عظیم که به‌صورت منظم به‌طور کامل از آب می‌پرند، وجود دارد — تماماً منابع غذایی بالقوه‌ای برای کوسه‌ها.

اما به‌نقد برای این پژوهشگران، نزدیک به دو‑سوم آنچه در معده هفت‌برگی‌ها در اینجا یافت شد، فوک بوده است.

فوک‌های بندری و سایر پستانداران دریایی بسته به موجودی غذاهای متنوعی می‌خورند. و هنگامی که سالمون‌ها به‌سر می‌برند، این فوک‌ها و سایر پستانداران دریایی از این جریان‌ها بهره‌برداری می‌کنند.

«بنابراین، احتمال دارد که هفت‌برگی‌هایی که فوک بندری می‌خورند، برای سالمون مفید باشند، زیرا جمعیت پستانداران دریایی را کنترل می‌کنند و به بازگشت جمعیت سالمون کمک می‌کنند»، شولت می‌گوید.

و این به این معنی است که این کوسه‌ها نه تنها نماد اکوسیستم سالم خلیج ویلپا هستند؛ بلکه احتمالاً به سلامت ماهیگیری‌ها نیز کمک می‌کنند.