مطالب منتخب

دانلود استاندارد

دانلود مقاله

اصول شهرسازی ایرانی

مقدمه

شهرهای قدیمی ایرانی عموماً از ساختاری تا حدودی مشابه تبعیت می کنند. این ساختار شامل اجزائی چون محله ها، مسجد جامع، بازار، ارگ حکومتی، میدان و تکیه بوده است. که به مثابه یک کل مرکب از اجزا به صورت محلات و مرکز شهر می داند که در آن “هر محله به صورت واحدی اداری، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و دینی جزئی از شهر محسوب می شده است”.[۱] شکل گیری بافت محله تحت تأثیر عوامل معین اجتماعی (قومی و مذهبی) عوامل اقتصادی (حرف و مشاغل ) و عوامل طبیعی ( شکل زمین ، چگونگی توزیع منابع آب و پراکندگی آن ) بوده است . لیکن موجودیت هر محله به عنوان یک پدیده زنده در بستر ارتباط متقابل و تنگاتنگ این عوامل با یکدیگر شکل گرفته است . [۲]

نظام شهرسازی سنتی ایران بر مجموعه ای از ضوابط و قانونمندیهای کهن، ولی نانوشته و غیرمکتوب، استوار بوده است .این قانونمندیها تلفیقی از خصوصیات اقتصادی ، ویژگیهای محیطی و جهان بینی یا منظری از هستی بوده که پیش روی انسان قرار داشته است و بر اساس آنها، در شهرسازی به عواملی همچون عامل آب، عامل دفاع، وحدت عملکردی کارکردها و انواع جدایی گزینیهای فضایی، کارکردی و طبقاتی توجه شده است.

در دهه های اخیر، با تغییرات شگرف ساختار فضایی محله های شهری از نقش سیاسی، اجتماعی و اقتصادی آنها کاسته شده و نارسایی هایی چون آلودگی های زیست محیطی، بیکاری، فقر، حاشیه نشینی، بدمسکنی، آسیب های اجتماعی روانی و فرهنگی ، به ویژه اتلاف سرمایه های مادی و معنوی، را به همراه داشته است.[۳]

قرار گیری ساربان محله در محدوده بافت فرسوده شهر بجنورد و دارا بودن عناصر با ارزش معماری و شهری نشان از پتانسیل های طبیعی و مصنوع بسیاری در جهت بهره بردن از اصول و مفاهیم شهرسازی ایرانی در طراحی آن برای معاصرسازی این محله قدیمی می باشد که متأسفانه به این پتانسیل ها توجه چندانی نشده است. و عدم بهره گرفتن از این اصول در معاصرسازی و ترمیم بافت فرسوده این محله تاریخی و همچنین عدم استفاده از الگوی طراحی آن به عنوان راهنمای طراحی محله های جدید می باشد ، که مسائل و مشکلات زیادی را به همراه داشته است لذا این پژوهش سعی به شناخت اصول شهرسازی ایرانی و ارائه طرح هایی مطابق این اصول برای ساربان محله بجنورد نماید.

روش تحقیق: در این بخش از تحقیق با استناد به روش های معتبری که در حوزه طراحی وجود دارد، روش مورد استفاده پژوهش در راستا دستیابی به مطالعات مورد نیاز از ۳ روش مشاهده ساختارمند ، بازدید سایت ، تحلیل گرافیکی (عکسی) به منظور بازطراحی ساربان محله بجنورد با بهره گبری از اصول و مفاهیم کالبدی شرسازی ایرانی استفاده خواهد شد.

سابقه و پیشینه موضوع: مطالعات انجام گرفته در موضوع مورد بحث، تحقیقات و تألیفاتی است که در راستای مفاهیم شهرسازی ایرانی و همچنین ارائه اصول و معیارهای شهرسازی ایرانی برای طراحی ساختار شهر ها و محلات صورت گرفته است. در ذیل به تعدادی از مطالعات انجام شده اشاره می گردد.

سید حسین بحرینی سال ۱۳۷۴ در کتاب زبان طراحی شهری به ارائه اصول و قواعدی که از خصوصیات فرهنگی _ ارزشی جامعه نشات گرفته است اشاره نمود که تأثیر فرهنگ بر اصول طراحی[۴] منتج از پ÷وهش حاصل نیز می تواند از نقاط مشترک این دو پژوهش باشند همچنین دکتر محمود توسلی در تالیف کتاب اصول و روش های طراحی شهری و فضاهای مسکونی در ایران- جلد اول در سال ۱۳۷۶ به شناخت از اصول و معیارهایی که در طراحی فضاهای شهری در گذشته وجود داشته اند و اصولی که به کیفیت محیط های شهری منجر می شده اند دست یافتند.[۱] سال ۱۳۸۲ سید محسن حبیبیبا تالیف کتاب چگونگی الگو پذیری و تجدید سازمان استخوان بندی محله به ارائه معیار هایی برای تجدید استخوان بندی و ساختار محلات با استناد به ساختار محلات سنتی پرداخت [۵]

محمد کریم پیرنیادر کتاب سبک شناسی معماری ایرانی به بررسی و معرفی اصول معماری و شهرسازی ایران پرداخته[۶] که با اصول معماری و شهرسازی ایران در این پژوهش وجه اشتراک دارند از دیگر پژوهش های انجام شده نیز می توان به تالیف های جهانشاه پاکزاد، جان لنگ، علی آذر- دکتر کریم حسین زاده دلیر و محمد نقی زاده به ترتیب با عناوین مبانی نظری طراحی شهری، طراحی شهری، ساماندهی و بهسازی محلات سنتی با استفاده از رویکرد شهرسازی جدید و تحلیل و طراحی فضاهای شهری در سالهای ۱۳۸۵ الی ۱۳۸۹ به نتایجی به ترتیب از قبیل شرح عوامل موثر در ارتقاء کیفیت فضا و همچنین در ادامه این مطالعات ، ارائه دستور العملها و ضوابطی که از آن به عنوان راهنمای طراحی فضاهای شهری در ایران[۷]؛ ارائه چهارنوع کلی طراحی شهری و مجتمع را متشکل از مردم که باهم دارای تعاملند می داند اما محله را یک طرح کالبدی می داند [۸]؛ تبیین اصول و معیارهای طراحی محله در رویکرد نوشهرسازی و طراحی و احیای محله با استناد به این اصول[۹]؛ بر شمردن برخی از اصول و معیارهای نظم دهنده به شهر اسلامی و توصیف و تحلیل مصادیق این اصول[۱۰] که هر یک از این یافته ها خود به نوعی با موضوع پژوهش مرتبط و در همسو می باشند

ارسال دیدگاه

لطفا نظر خود را وارد کنید
لطفا نام خود را اینجا وارد کنید